نقش مهم رسانه های جمعی در اعتراضات اخیر مولداوی و ایران و استفاده ها و سوءاستفاده های از آن، توجهات قابل ملاحظه ای را به جنبه های گوناگون جامعه اطلاعاتی آمریکا معطوف داشته است.
تحولات بسیار مهم اخیر، ناشی از سرمایه گذاری عظیم توسط شرکت این.کیو.تل (In-Q.Tel)، یک شرکت سرمایه گذاری مشترک که توسط سازمان سیا تاسیس شده، در تکنولوژی های ملموس بوده است؛ شرکتی که فعالیت رسانه های جمعی را پیگیری می کند. طبق اظهارات یکی از سخنگویان شرکت این.کیو.تل، یکی از امیدواری های این همکاری آن است که جامعه اطلاعاتی مذکور خواهد توانست «هشدارها را در این خصوص که چه مسائلی به طور بین المللی نقش ایفا می کنند» را دریابد و کشف نماید.
وزارت امور خارجه آمریکا تعهد خود را برای به کارگیری شبکه های اجتماعی به منظور وارد کارزار کردن شهروندان و مشارکت مدنی در خاورمیانه صراحتاً اعلام کرده است (که به نحو شایسته ای در ابتکار «جامعه مدنی» که به تازگی از سوی هیلاری کلینتون اعلام شده بود، جمع گردید). وزارت امور خارجه آمریکا برنامه ریزی کرده است تا مبلغ پنج میلیون دلار را در قالب هدیه در این عرصه هزینه کند. کلینتون که در پاکستان سخنرانی می کرد، همچنین حمایت خود را برای ایجاد نخستین شبکه اجتماعی که روی موبایل ها قرار دارند و «هیوماری آواز» (صدای ما) نامیده می شود، اعلام کرده است.
مدیر کل اتحادیه ارتباطات بین المللی در این خصوص هشدار داد: «جنگ جهانی آینده در فضای سایبری اتفاق می افتد و این خود می تواند یک فاجعه و مصیبت باشد». در ضمن، فعالان ضدجهانی سازی مستقر در نیویورک، به خاطر استفاده از تویتر برای هدایت معترضان طی نشست جی.20 در پیتسبورگ دستگیر شدند. پلیس روسیه نیز به خواندن تویتر به خاطر وجود اطلاعات محرمانه در خصوص راهپیمایی های اعتراض آمیز، اعتراف کرد.
یک سخنگوی نیروهای مسلح اسرائیل به وجود طرح هایی برای اینترنت اختصاصی و واحد رسانه ای جدید اعتراف کرده است. طبق گزارش روزنامه هاآرتص، این واحد بر روی شبکه های رسانه ای جمعی اینترنتی و عمدتاً با هدف دسترسی مستقیم به شنوندگان و مخاطبان بین المللی به جای استفاده از رسانه های معمول، متمرکز شده است.
دولت عراق نیز یک کانال یوتیوب را که طبق اظهارات «نوری المالکی»، نخست وزیر این کشور، برای «مقابله و خنثی کردن دروغ» و «نمایش موفقیت هایش» کمک خواهد کرد، راه اندازی کرده است. همچنین گفته شده که این سایت شریک گوگل است که به وسیله آن می تواند جستجوی بزرگی را برای پویش از آرشیو موزه ملی عراق انجام دهد.
در ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، منبع یابی را از طریق ارسال عکس های معترضان ضددولت در خیابان های تهران به طور آزمایشی آغاز کرد، تا بتوانند هویت آنها را تشخیص دهند.
«تاکسین شینوواترا»، نخست وزیر سابق در حال مبارزه تایلند که در حال حاضر در تبعید به سر می برد، یک مبارزه رسانه ای جدید بلندپروازانه را برای ترویج دستورکار سیاسی خود آغاز کرده است. در میان سایر ابزارها، وی به شبکه های تلویزیون آن لاین و پیام های متنی تکیه کرده است.
فیس بوک و دانشگاه استنفورد اعلام کردند که باهم در حال همکاری در خصوص پیشنهادی هستند که به عنوان ابتکار عمل نقطه صلح نامیده می شود که دوستی میان گروه های رقیب تاریخی را تشویق و وقایع را به ترتیب تاریخی تنظیم می کند. افزون بر این، این درخواست شامل ارتباطاتی با گروه های فعال ضدخشونت، نظرسنجی درباره امکانپذیری صلح جهانی و «تبادل اندیشه» است.
چندی پیش واتیکان نیز تمایل شدید خود را برای در اختیار داشتن رسانه جدید اعلام داشت. در همین راستا، نمایندگانی از فیس بوک، یوتیوب و ویکی پدیا برای توجیه کنفرانس های اروپایی شورای اسقف ها، دعوت شدند. «اسقف جین مایکل دی فالکوته»، رییس کنفرانس های اروپایی، گفت که کلیسای مذکور بهتر می تواند ماموریت خود را انجام دهد به شرط آن که نقش فعال تری در به تصویر کشیدن اندیشه های خود از طریق رسانه جدید به عهده گیرد. در همین راستا، یک گروه داوطلب در عربستان سعودی فعالیت در کمیته فیس بوک برای ارتقاء تقوا و جلوگیری از فساد را آغاز کردند. یک گروه فیس بوک دیگر نیز متعهد به ارتقاء و ترویج فعالیت های پلیس مذهبی سعودی شد که در بردارنده همان نام است.
فضای موبایل نیز به فعالیت و کوشش خود همراه با نوآوری ادامه می دهد. یک ابتکار جدید که توسط بی.بی.سی جهانی ارائه شده این است که هزاران بنگلادشی را قادر می سازد تا انگلیسی را از طریق تلفن های موبایل بیاموزند. بی.بی.سی از طریق خدمات جانالا، 250 درس در سطوح مختلف از طریق پیامک و سیستم شنیداری ارائه می دهد. هر درس شامل یک مکالمه سه دقیقه ای است که هزینه بسیار کمی در بر دارد. در چند روز اول راه اندازی این خدمات، 300 هزار نفر برای آزمایش این خدمات ثبت نام کردند.
اکثر کشورهای خارجی درخصوص مطالبی که در صفحه 10 سایت مجله دیپلماسی عمومی که در زمستان 2010 منتشر شد و در آن درباره رشد تسلط شرکت های تکنولوژی آمریکا در بازارهایشان هشدار داده بود، اظهار تشویش و نگرانی می کنند. اکثر این کشورها نگران امنیت ملی خود هستند.
از این رو، با توجه به بیان نگرانی نسبت به «تسلط اطلاعاتی»، کوبا طرح هایی را برای ایجاد یک کابل اینترنتی جدید که آن را به ایالات متحده متصل می کند، در دست اجرا دارد. این در حالی است که کوبا از ایجاد یک کابل ارتباطی بسیار گران تر با متحد خود یعنی ونزوئلا سرباز زده است. در ترکیه، «تایفون آکارر»، رییس تکنولوژی های ارتباطاتی و مخابراتی این کشور، اعلام کرد که مهندسان ترکیه بر روی ساخت یک موتور جستجوگر ساخت خودشان کار می کنند که حساسیت ترکیه و سایر کشورهای جهان اسلام را بهتر برآورده خواهد ساخت. آکارر، همچنین به طرح دیگر ترکیه اشاره کرد: یعنی برای هر شهروند ترکیه ای یک ایمیل 10 گیگابایتی. از این رو با این کار، نیاز آن ها را برای استفاده از خدمات دیگر مانند جی میل برطرف خواهد ساخت.

●یوگنی موروزوف، همکار سردبیر مجله سیاست خارجی و عضو یاهو در موسسه مطالعات دیپلماسی در دانشگاه جرج تاون است. کتاب وی در خصوص اینترنت و دیپلماسی عمومی اواخر سال 2010 توسط موسسه انتشاراتی پابلیک افرز منتشر خواهد شد.

منبع: / هفته نامه / پنجره / 1389 / شماره 43 ۱۳۸۹/۰۰/۰۰به نقل از: Cultural diplomacy - بهار 2010
مترجم : کیانوش کیاکجوری
نویسنده : یوگنی موروزوف