روزنامه شرق، چهارشنبه ۱۷ دی ۱۳۸۲ - ۱۴ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۷ ژانویه ۲۰۰۴

به رغم اینکه ترکیه هنگام سفر سلیمان دمیرل نخست وزیر وقت این کشور به سوریه در سال ۱۹۸۷ و امضای پروتکل تقسیم آب این رودخانه میان دو کشور که براساس آن ترکیه ۵۰۰ مترمکعب در ثانیه آب باید روانه سوریه کند تا ۵۸ درصد آن هم از طریق خاک سوریه به عراق برود، اما هنوز چنین اتفاقی به طور صددرصد به وقوع نپیوسته و همواره اعتراضات عراق و سوریه را برانگیخته است.اختلاف دمشق و آنکارا بر سر تقسیم آب فرات و نیز حمایت سوریه از عبدالله اوج آلان و حزب کارگران کرد (PKK) نزدیک بود در زمستان سال ۱۹۹۸ به جنگ منجر شود اما به اعتقاد کارشناسان خونسردی و تیزهوشی حافظ اسد رئیس جمهوری فقید سوریه و سکوت کامل این کشور در برابر لشگرکشی ترکیه به مرزهای مشترک که همزمان با تهدیدات افسران ارتش و دولتمردان ترکیه بود و مهمتر از آنها میانجیگری جمهوری اسلامی ایران به عنوان رئیس دوره ای سازمان کنفراس اسلامی و مصر به عنوان رئیس دوره ای اتحادیه عرب موجب شد تا این بحران فروکش کندو دو کشور به امضای توافقنامه همکاری امنیتی موسوم به آدانا رضایت دهند.هر چند که توافقنامه آدانا موجب شد تا فصلی از روابط متشنج دو کشور به پایان برسد و دفتر جدیدی از همکاری ها میان دمشق و آنکارا گشوده شود، اما هنوز این پرونده های اختلاف انگیز پابرجا هستند و همان طور که الشرع گفت: بعید است سران دو کشور در جریان سفر اسد به آنکارا آنها را بررسی کنند.در هر صورت در دفتر جدید روابط و همکاری های سوریه و آنکارا تحت تأثیر مسائل منطقه ای و جهانی صفحات امیدوارکننده برای حفظ وضع موجود ورق خورد، که یکی از آنها سفر احمد نجدت سزر رئیس جمهوری ترکیه به سوریه برای شرکت در تشییع جنازه حافظ اسد در تابستان سال ۲۰۰۰ میلادی بود، وی در جریان این سفر از بشار اسد رئیس جمهوری جدید و جوان سوریه دعوت کرد تا از ترکیه دیدن کند، اما مجال این سفر اکنون فرارسیده است.عبدالحلیم خدام معاون رئیس جمهوری سوریه نوامبر سال ۲۰۰۰ با پیام اسد به آنکارا رفت و سپس سپهبد حسن تورکمانی رئیس ستاد ارتش و نیروهای مسلح سوریه در سفری به آنکارا در ژوئن سال ۲۰۰۲ توافقنامه همکاری امنیتی و انجام تمرین های نظامی مشترک را با همتایان ترک خود امضا کرد.محمد مصطفی میرو نخست وزیر سابق سوریه نیز تابستان سال گذشته به ترکیه سفر و در جریان این سفر دو طرف توافقنامه های همکاری اقتصادی و بازرگانی امضا کردند.

از سوی دیگر مقامات ارشد نظامی، سیاسی و اقتصادی ترکیه نیز بارها به سوریه سفر و دو کشور هر سال بیش از سال گذشته تسهیلات بهتری را برای دیدار مرزنشینان خود در اعیاد سعید فطر و قربان فراهم می کنند.همکاری های امنیتی سوریه و ترکیه با تحویل ۳۵ تن از عناصر وابسته به حزب کارگران کرد ترکیه موسوم به (پ ک ک) به دولت این کشور شروع شد و اوج آن زمانی بود که دمشق ماه گذشته ۲۲ تن از مظنونان انفجارهای استانبول را بعد از مذاکرات تلفنی الشرع و عبدالله گل وزیران خارجه دو کشور و درچارچوب برنامه مبارزه با تروریسم به مقامات ترک تحویل داد.اگرچه گفته شد دو کشور از طرح مسائل اختلاف برانگیز در روابط دوجانبه دوری خواهند کرد، اما اشاره به پرونده های موجود بر میز مذاکرات اسد و مقامات ترک از دو منظر اقتصادی و سیاسی ضروری است.دو کشور در پنج سال گذشته که حدود ۳۰ هیأت فقط در سطح وزیران مبادله و نخست وزیران وقت آنها نیز از یکدیگر استقبال کردند، روابط و همکاری های اقتصادی و تجاری آنها در این مدت متحول و گسترش یافت و حجم تبادلات تجاری دوطرف به یک میلیون دلار و شاید بیشتر در سال رسیده است.دو مسئله مهم سیطره حزب اسلام گرای عدالت و توسعه بر دولت و پارلمان ترکیه و اشغال عراق توسط آمریکا و انگلیس و بالا گرفتن شایعه تغییرات جغرافیایی در منطقه رهبران سیاسی، امنیتی و اقتصادی دو کشور را بر آن داشت که در روابط خود به ویژه در عرصه های سیاسی، اقتصادی و تجاری تحولات اساسی بدهند.

نگرانی های مشترک و غیرمشترک دو کشور نیز موجب همگرایی بیشتر آنها شده است که از جمله آنها دوطرف نگران تشکیل دولت کرد در شمال عراق و ادامه اشغال این کشور هستند.سوریه پس از سه دهه نقش آفرینی مؤثر در منطقه اکنون با فشارها و تهدیدات سخت سیاسی، اقتصادی و نظامی آمریکا و اسرائیل مواجه و ترکیه نیز با کاهش اهمیت راهبردی بعد از کاهش نیاز آمریکا به آن و تقویت مناسبات واشنگتن با کردها بعد از اشغال عراق مواجه است.در بعد اقتصادی دو کشور قرار است توافقنامه هایی در زمینه سرمایه گذاری و اجرای طرح های مشترک، اجتناب از اخذ مالیات مضاعف و همکاری های نفتی، امضا کنند.این توافقنامه ها زمینه ساز آغاز بررسی های دوجانبه برای برقراری مناطق آزادی تجاری و در مرحله بعد برقراری تجارت آزاد میان دوطرف خواهد شد. به ویژه اینکه میزان مبادلات تجاری میان دو کشور در سال های اخیر شاهد رشد چشمگیری بوده است.اما در بعد سیاسی کارشناسان معتقد هستند که بشار اسد با سران ترکیه درباره مسائل مرتبط به تحولات عراق به ویژه اشغال این کشور و امکان برقراری نظام فدرالی در آن که هر دو با آن مخالف هستند، مذاکره و رایزنی خواهد کرد.مسئله دیگری که سران سوریه و ترکیه آن را بررسی خواهند کرد مرتبط به فرآیند گفت وگوهای راکد سوریه و اسرائیل خواهد بود و این مسئله بعد از گفت وگوی اردوغان با تلویزیون اسرائیل  قوت گرفته است.اما آنچه در این میان مهم است اینکه به رغم هیاهوی تبلیغاتی که رسانه های اسرائیلی به راه انداخته اند مبنی بر اینکه سوریه خواستار میانجیگری ترکیه است، منابع آگاه ترک مقیم سوریه می گویند که این رسانه  ها واقعیت را به طور واژگون منعکس کرده چرا که در مذاکرات مقامات ارشد سوریه و ترکیه، طرف ترک به درخواست تل آویو نقش میانجیگری خواهد کرد.به گفته این منابع، اسرائیل اکنون در تنگنا به سر می برد چرا که در خاموش کردن شعله انتفاضه فلسطین شکست خورده و آمریکا نیز مخالف سیاست های تنش زای آن در این برهه از زمان است.اگر چه سفر اسد به ترکیه ممکن است موفقیت های جدیدی برای دو کشور در سطح منطقه و جهان و حتی همکاری های اقتصادی و تجاری در پی داشته  باشد، اما اینکه با وجود پرونده های سنگین مورد اختلاف ماه عسل روابط دمشق و آنکارا شروع خواهد شد، جای تامل دارد.

منبع: ایرنا