پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1399
پدیدآور: مجتبی اسداله تویسرکانی
استاد راهنما: علی بوذری
استاد راهنما: احسان عبدالهی
دانشگاه هنر تهران، دانشکده هنرهای تجسمی
چکیده

در ایران در قرن نهم ق.، مصادف با سلطنت سلطان حسین بایقرا در هرات، چهره‌های درخشانی در حوزه‌های مختلف از جمله نگارگری درخشیدند که در میان این هنرمندان، آثار هنرمندی به‌ نام محمد سیاه‌قلم شیوه‌ای بدیع و متفاوت از سنت مرسوم نگارگری را دنبال می‌کند. او مدتی سرپرستی کتابخانه امیرعلی شیرنوایی را بر عهده داشت و به نگارگری و طراحی می‌پرداخت و بعدها شیوه خاصی را در طراحی و مصورسازی برای خود برمی‌گزیند. تاکنون تحقیقات زیادی در خصوص این هنرمند صورت گرفته، اما تاکنون تحقیق جامعی در مورد هنرمندان معاصر و چگونگی اقتباس‌شان از سیاه‌قلم صورت نگرفته است. این تحقیق که از لحاظ رویکرد، کیفی و از منظر هدف، کاربردی طبقه-بندی می‌شود و روش نمونه‌گیری در آن انتخابی و تعداد نمونه‌های موردبررسی شامل آن دسته از آثار سیاه‌قلم که مورد اقتباس هنری قرار گرفته‌اند، می‌شود، در پی پاسخ به این سؤالات است که ویژگی-های هنر در دوره تیموری و ویژگی‌های آثار محمد سیاه‌قلم چه بوده و هنرمندان معاصر چگونه تصاویر محمد سیاه‌قلم را مورد اقتباس قرار دادند. این پژوهش تلاش دارد تا با بررسی و تطابق ویژگی‌های آثار محمد سیاه‌قلم با آثار هنرمندان منتخب، از به شیوه‌های ازآن‌خودسازی این هنرمندان از آثار سیاه‌قلم پرده بردارد. بر اساس یافته‌های این پژوهش هنرمندان معاصر زیادی، چه در داخل و چه در خارج از ایران، آثار محمد سیاه‌قلم ازآ‌‌ن‌خودسازی کرده‌اند که از آن میان، بر آثار بهمن محصص، احمد امین‌نظر، علیرضا جُدِی، مهدی حسینی، محمدرضا دادگر، عباس شهسوار و ریچارد بارتل شده است. نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد که هنرمندان موردبررسی، در بخش‌هایی چون ارزش خطی، فضای رعب‌آور، رنگ‌گزینی محدود، زمینه‌سازی (فضا)، ترکیب‌بندی متمرکز، ویژگی‌های ظاهری و فضای گروتسک، بیشترین تأثیر را از آثار سیاه‌قلم گرفته‌اند و در مراحل بعدی به‌ترتیب ویژگی‌هایی همچون سایه‌پردازی و بافت، البسه و پوشاک، اشتغال به امور انسانی و دووجه‌نگاری مورد توجه این هنرمندان قرار گرفته است.