معصومه اخلاقی

سالگرد تولد کاشف انسولین، "فردریک بانتینگ" در 24 آبان ماه و 14 نوامبر هرسال به نام روز جهانی دیابت خوانده میشود.
سال 1991 با همکاری بنیاد بین المللی دیابت(آی دی اف) و سازمان جهانی بهداشت(دبلیو اچ ا)، این روز به این عنوان نامگذاری شده است. یک دایره آبی رنگ با شعار«همه باهم برای دیابت» از سوی سازمان ملل به عنوان نشانه این روز تصویب شد؛ به عنوان تاکید دوچندان جهت مبارزه و پیشگیری از دیابت و لزوم اطلاع رسانی بیشتر به عموم مردم. 
به گفته کارشناسان، دیابت در جهان رو به افزایش است . مهمترین دلیل افزایش آمار دیابت تغییر الگوهای زندگی و محیطی و بخصوص تغذیه است. آمار دیابتی ها در جهان دقیقا مشخص نیست. در ایران نیز آمار دقیقی از مبتلایان به دیابت ارائه نشده است. تعداد 4 تا 5 میلیون دیابتی در ایران  تخمین زده می شود؛ یکی از عوامل در دست نبودن آمار دقیق دیابتی ها بی خبری بسیاری از مبتلایان از این بیماری و علایم آن است. 
بیماری دیابت یا ملیتوس بیماری متابولیکی است که به دلیل تولید ناکافی انسولین و یا عدم واکنش سلولهای بدن به انسولین ایجاد می شود. بدن بدون ترشح انسولین نمی تواند انرژی مورد نیاز را از مواد غذایی مصرفی بدست آورد. در این صورت گلوکز و قند خون به جای ورود به سلول در بدن جمع میشود و میزان قند خون بالا میرود. چاقی یکی از عوامل مهم بالا رفتن میزان قند خون و ابتلا به دیابت است. چاقی در سرتاسر بدن تعداد گیرنده های انسولین را بر روی سلولهای هدف انسولین کاهش میدهد و بدین ترتیب مقدار انسولین موجود را در پیشبرد اثرات متابولیکیش کم اثر تر می کند.
در جهان دو نوع اصلی دیابت وجود دارد. نوع اول که به«دیابت نوجوانی» مشهور است در سنین کمتر از 18 سالگی دیده میشود. این نوع دیابت ناشی از تولید ناکافی انسولین در بدن است. دلایل دیابت نوع اول هنوز ناشناخته است و پیشگیری ها نیز تاکنون بی ثمر بوده. 
دیابت نوع دوم یا «دیابت بزرگسالی» به دنبال اختلال در فرایند جذب انسولین توسط سلولها ایجاد می شود. خوشبختانه این نوع از بیماری دیابت قابل پیشگیری است. به گفته وزیر بهداشت ایران، حدود 90 درصد از مبتلایان به نوع دوم دیابت دچار هستند. 
البته نوع دیگری از دیابت به نام «دیابت دوران بارداری» نیز  وجود دارد که در آن قند خون از حالت نرمال کمی بیشتر می شود اما تا میزان قند در نوع اول و دوم بالا نمی رود.
آنچه در دیابت دوران بارداری مهم است، افزایش احتمال ابتلای مادر و فرزندش به دیابت نوع دوم در آینده است. 
ابتلا به دیابت در درازمدت به ارگان های حیاتی مثل چشم، کلیه، سیستم عصبی و سیستم قلبی عروقی آسیب می زند و سرانجام عملکرد این ارگان ها را دچار اختلال می سازد.
بیماران دیابتی، عمدتا به علت میزان بالای کلسترول و سایر لیپیدها در خونشان، بسیار آسانتر از افراد طبیعی دچار آترواسکلروز، تصلب شرایین، بیماری شدید کرونری قلب و ضایعات متعدد عروق ریز می شوند.
در واقع کسانی که در تمام طول کودکی دچار دیابت با کنترل بد بوده اند، ممکن است در اوان بزرگسالی بر اثر بیماری قلبی جان خود را از دست بدهند.
ابتلا به دیابت و عدم کنترل قند خون می تواند زندگی زناشویی را نیز تحت تاثیر بگذارد. قند خون بالا عامل تاثیرات منفی بر مویرگها و اعصاب است که مانع تجربه کردن یک رابطه زناشویی خوب می شود. 
زنان مبتلا به دیابت، مستعد عفونت های قارچی و عفونت های مجاری ادراری نیز می شوند که دلیل آن شرایط مساعد ایجاد شده برای رشد قارچ ها بدلیل بالا بودن میزان قند خون است. 
دیابت نیز همچون سایر بیماریها علائمی دارد که در صورت داشتن آنها و مراجعه زودتر به پزشک می تواند تحت کنترل قرار گیرد.
علائمی که فرد را مشکوک به داشتن دیابت می کند: احساس تشنگی شدید، اشتهای زیاد، تکرر ادرار، کاهش وزن(دیابت نوع اول، حتی با وجود پرخوری)، خستگی شدید، تاری دید، کندی در بهبود زخم ها، احساس گزگز، درد یا بی حسی در دست و یا پاها(دیابت نوع دوم).
تشخیص دیابت با اندازه گیری میزان قندخون ناشتا و تست تحمل گلوکز دوساعت بعد از ناشتا بودن با خوردن یک ماده شیرین انجام می شود.
پزشک با توجه به نوع دیابت و میزان بالا بودن قند خون، طبق الگوی خاص هر بیمار انسولین به حد کافی به بیمار تجویز می کند تا امکان متابولیسم تقریبا طبیعی کربوهیدرات، چربی و پروتئین میسر گردد. 
پیشگیری از دیابت نوع اول تا حالا موثر واقع نشده اما عواملی در پیشگیری از دیابت نوع دوم موثرند؛ از آن جمله: رژیم غذایی مناسب، تحرک بدنی مستمر، حفظ وزن و پرهیز از دخانیات. با توجه به بالا بودن آمار مبتلایان به دیابت نوع دوم و ارتباط مستقیم آن با وزن، بنظر می رسد که با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی بتوان از دیابت و بسیاری از بیماریهای عصر جدید در امان بود و در سایه سلامت به زندگی ادامه داد. 
از قدیم در وصف هر خوردنی بسیار خوشگوار و بیان فعالیت های مورد علاقه از جمله «از عسل شیرین تر است» بهره می بردند. جمله ای که این روزها با احتیاط بیشتری باید به آن نزدیک شد. احتیاطی عاقلانه و دوراندیشانه تا ازین پس «تو را من، زهر شیرین خوانم ای عشق» فریدون مشیری را چنین بخوانیم:
«تو را من، زهر شیرین خوانم ای قند!»