ارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1401
پدیدآور: خدیجه ایرندگانی
استاد راهنما: محمد اکبر سپاهی
استاد مشاور: اسحاق میربلوچزهی
دانشگاه ولایت، دانشکده ادبیات و علوم انسانی

چکیده

مجموعه‌ای از قصّه‌ها و حکایات از کتابی هندی و سنسکریت به نام «سوکه‌سپتتی» به فارسی برگردانده شده‌اند که غالباً در فارسی به عنوان «طوطی‌نامه» شناخته میشوند. مشهورترین مترجم این کتاب، ضیاء نخشبی بوده است که در سال 730 هجری «طوطینامه» را تألیف کرده است. امّا قبل از نخشبی ترجمه‌هایی از اصل هندی آن صورت گرفته است و بعد از او نیز بازنویسیهایی از ترجمه فارسی او صورت گرفته است. از جمله این بازنویسیها، طوطی‌نامه‌ای است به قلمِ شاهزاده گورکانی، محمد قادری (داراشکوه) پسر شاه جهان. تلخیص و بازنویسی دیگری نیز از طوطینامه در دست داریم که مؤلف آن ناشناس است و ظاهراً متعلق به سده سیزده هجری است، دو متن بعدی به قصد تلخیص و بازنویسی طوطی‌نامه نخشبی آفریده شده است. مؤلفان میکوشند علاوه بر کوتاه کردن حکایتها، آنها را به زبان ساده روزگار خود برگردانند، بنابراین بسیاری از لغات عربی متن نخشبی را به لغتهای ساده‌تر روزگار خود بدل میکنند و لغتهایی از زبان عامه مردم و لغات هندی یا ترکی را وارد متن میکنند. لغات عربی مهجور، توصیفات فراوان از غروب خورشید و طلوع ماه، استفاده از آیات قرآن و ضربالمثلهای عربی و فارسی در متن نخشبی و لغات فارسی-عربی با معناهای خاص مصطلح در فرهنگ شبه‌قاره، لغات و ترکیبات خاص هندی، جمع بستن ضمیر شخصیِ «خود» با علامت جمع «ها» و جمع بستن ضمیر «ما» و ضمیر «شما» با علامت جمع «ان» و امثال این مختصّات سبکی، از ویژگیهای قابل توجه نثر متن دوم (داراشکوه) هستند که آن را از چند روایت دیگر طوطی‌نامه متمایز میکند. متن سوم از طوطینامه هم به قصد خلاصهکردن آن نوشته شده است و علاوه بر کم کردن تعداد حکایات، آنها را به زبان ساده و عامیانه برگردانده است و اصطلاحات عامیانه فراوانی نیز درآن به چشم میخورد. واژههای دخیل ترکی در این متن بیشتر از واژههای هندی هستند. این متن نسبت به متون قبلی رنگ و بوی مذهبی اسلامی بیشتری دارد. استفاده فراوان از اصطلاحات عامیانه و جملات خارج از زبان معیار از دیگر ویژگیهای سبکی این متن است. در این پژوهش ویژگیهای سبکی این سه متن از طوطی نامهها را بررسی کردهایم. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی است و داده‌های آن به صورت کتابخانه‌ای گردآوری شده‌اند.