مطالعات زنان در باستان شناسی، شاخه ای از باستان شناسی است که به مطالعه و تحلیل نقش زنان در جوامع گذشته می پردازد. این رشته از مطالعات در نیمه دوم قرن بیستم و تحت تأثیر جنبش های آزادی زنان و تحولات انجام شده در سایر علوم انسانی و اجتماعی شکل گرفت.
تا قبل از این دوره، مطالعات باستان شناسی عمدتاً بر روی مردان و نقش آنها در جوامع گذشته متمرکز بود. زنان اغلب به عنوان شخصیت های فرعی یا بی اهمیت در نظر گرفته می شدند و نقش آنها در توسعه جوامع گذشته نادیده گرفته می شد.
با ظهور مطالعات زنان در باستان شناسی، این دیدگاه تغییر کرد. باستان شناسان زن و مرد به اهمیت مطالعه نقش زنان در جوامع گذشته پی بردند و تحقیقاتی را در این زمینه آغاز کردند. این تحقیقات منجر به درک جدیدی از نقش زنان در جوامع گذشته شد.
از جمله دستاوردهای مطالعات زنان در باستان شناسی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تغییر نگرش نسبت به نقش زنان در جوامع گذشته
افزایش آگاهی از تنوع تجربیات زنان در طول تاریخ
برجسته کردن نقش زنان در توسعه جوامع گذشته
ارتقا جایگاه پژوهشگران زن در جامعه باستان شناسی

مطالعات زنان در باستان شناسی از روش های مختلفی برای مطالعه نقش زنان در جوامع گذشته استفاده می کند. این روش ها شامل:

تحلیل داده های باستان شناسی مانند بقایای اسکلتی، اشیا و آثار هنری
مطالعه منابع تاریخی و اساطیری
مصاحبه با افراد بومی

مطالعات زنان در باستان شناسی به درک ما از تاریخ و فرهنگ جوامع گذشته کمک می کند. این مطالعات نشان می دهد که زنان در طول تاریخ نقش مهمی در توسعه جوامع داشته اند.
سیر تاریخی مطالعات زنان در باستان شناسی
مطالعات زنان در باستان شناسی را می توان به سه دوره تقسیم کرد:
دوره اول (1960-1970)
این دوره با ظهور جنبش های آزادی زنان و تحولات انجام شده در سایر علوم انسانی و اجتماعی آغاز شد. در این دوره، باستان شناسان زن و مرد به اهمیت مطالعه نقش زنان در جوامع گذشته پی بردند و تحقیقاتی را در این زمینه آغاز کردند.
از جمله کارهای مهم انجام شده در این دوره می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تأسیس انجمن بین المللی باستان شناسی زنان (IWAC) در سال 1968
انتشار کتاب "زنان در باستان" توسط جوآن اچ. گلیسون (1975)

دوره دوم (1970-1990)
در این دوره، مطالعات زنان در باستان شناسی به طور جدی ادامه یافت. باستان شناسان زن و مرد به مطالعه نقش زنان در زمینه های مختلف مانند اقتصاد، سیاست، مذهب و فرهنگ پرداختند.
از جمله کارهای مهم انجام شده در این دوره می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تأسیس مجله "باستان شناسی جنسیت" در سال 1990
انتشار کتاب "زنان در تاریخ باستان" توسط جوآن اچ. گلیسون (1987)

دوره سوم (1990-کنون)
در این دوره، مطالعات زنان در باستان شناسی به اشکال جدیدی گسترش یافت. باستان شناسان به مطالعه نقش زنان در جوامع مختلف مانند جوامع بومی، جوامع غیر غربی و جوامع مدرن پرداختند.
از جمله کارهای مهم انجام شده در این دوره می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تأسیس انجمن باستان شناسی جنسیت آمریکا (SAA) در سال 2001
انتشار کتاب "زنان در باستان شناسی: گذشته، حال و آینده" توسط کریستین س. وایت (2012)

مطالعات زنان در باستان شناسی همچنان به عنوان یک رشته فعال در حال رشد است. این رشته به درک ما از تاریخ و فرهنگ جوامع گذشته کمک می کند و به ارتقا جایگاه زنان در جامعه باستان شناسی نیز کمک می کند.