چکیده:
جامعه پذیری جنسیتی، فرایندی است که طی آن کودکان و نوجوانان یاد می گیرند که چگونه انتظارات اجتماعی و فرهنگی مربوط به جنسیت خود را برآورده کنند. کتاب های درسی به عنوان یکی از مهم ترین منابع آموزشی، نقش مهمی در شکل گیری هویت جنسیتی دانش آموزان ایفا می کنند.
این پایان نامه به بررسی جامعه پذیری جنسیتی در کتاب های درسی مدارس ایران می پردازد. با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، کتاب های درسی دوره ابتدایی سال تحصیلی 1403-1402 به تفکیک پایه تحصیلی و عنوان کتاب درسی مطالعه می شوند.
یافته های این پژوهش نشان می دهد که در کتاب های درسی مدارس ایران، زنان و مردان به طور کلی در نقش های سنتی و کلیشه ای به تصویر کشیده می شوند. زنان بیشتر در نقش های خانه داری، مراقبت از فرزندان و امور اجتماعی و مردان بیشتر در نقش های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی قرار دارند.
این پژوهش نشان می دهد که کتاب های درسی مدارس ایران در بازتولید کلیشه های جنسیتی نقش دارند. این امر می تواند منجر به محدود شدن فرصت ها و انتخاب های دانش آموزان، به ویژه دختران، شود.
مقدمه:
جامعه پذیری جنسیتی، فرایندی است که طی آن کودکان و نوجوانان یاد می گیرند که چگونه انتظارات اجتماعی و فرهنگی مربوط به جنسیت خود را برآورده کنند. این انتظارات شامل الگوهای رفتاری، احساسات، علایق و ارزش های مربوط به جنسیت است.
کتاب های درسی به عنوان یکی از مهم ترین منابع آموزشی، نقش مهمی در شکل گیری هویت جنسیتی دانش آموزان ایفا می کنند. کتاب های درسی می توانند در آموزش دانش آموزان در مورد نقش های جنسیتی، ارزش ها و نگرش های مربوط به جنسیت نقش داشته باشند.
این پایان نامه به بررسی جامعه پذیری جنسیتی در کتاب های درسی مدارس ایران می پردازد. با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، کتاب های درسی دوره ابتدایی سال تحصیلی 1403-1402 به تفکیک پایه تحصیلی و عنوان کتاب درسی مطالعه می شوند.
روش تحقیق:
در این پژوهش از تکنیک تحلیل محتوا استفاده شده است. تحلیل محتوا یک روش کیفی برای تجزیه و تحلیل متن است. در این روش، متن مورد مطالعه به واحدهای معنادار کوچکتر تقسیم می شود و سپس این واحدها بر اساس ویژگی های مشترک آنها طبقه بندی می شوند.
در این پژوهش، کتاب های درسی دوره ابتدایی سال تحصیلی 1403-1402 به تفکیک پایه تحصیلی و عنوان کتاب درسی مطالعه شدند. در ابتدا، تمام متن کتاب های درسی مورد بررسی قرار گرفت و همه موارد مربوط به جنسیت شناسایی شدند. سپس، این موارد بر اساس ویژگی های مشترک آنها طبقه بندی شدند.
یافته های پژوهش:
یافته های این پژوهش نشان می دهد که در کتاب های درسی مدارس ایران، زنان و مردان به طور کلی در نقش های سنتی و کلیشه ای به تصویر کشیده می شوند. زنان بیشتر در نقش های خانه داری، مراقبت از فرزندان و امور اجتماعی و مردان بیشتر در نقش های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی قرار دارند.
در سطح پایه تحصیلی، مشاهده می شود که این کلیشه ها در کتاب های درسی پایه های بالاتر بیشتر دیده می شوند. به عنوان مثال، در کتاب های درسی پایه اول، زنان و مردان تقریباً به طور مساوی در نقش های مختلف ظاهر می شوند. اما در کتاب های درسی پایه پنجم، زنان بیشتر در نقش های خانه داری و مراقبت از فرزندان و مردان بیشتر در نقش های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ظاهر می شوند.
در سطح عنوان کتاب درسی، مشاهده می شود که این کلیشه ها در کتاب های درسی علوم تجربی و ریاضیات بیشتر دیده می شوند. به عنوان مثال، در کتاب های درسی علوم تجربی، مردان بیشتر در نقش های علمی و زنان بیشتر در نقش های مراقبت از سلامت و خانواده ظاهر می شوند. در کتاب های درسی ریاضیات، مردان بیشتر در نقش های ریاضیدان و زنان بیشتر در نقش های حسابدار و معلم ریاضی ظاهر می شوند.
بحث و نتیجه گیری:
این پژوهش نشان می دهد که کتاب های درسی مدارس ایران در بازتولید کلیشه های جنسیتی نقش دارند. این امر می تواند منجر به محدود شدن فرصت ها و انتخاب های دانش آموزان، به ویژه دختران، شود.
برای کاهش سوگیری جنسیتی در کتاب های درسی، لازم است که نویسندگان کتاب های درسی از تنوع بیشتری در انتخاب شخصیت ها و نقش ها استفاده کنند. همچنین، لازم است که کتاب های درسی به ارائه دیدگاه های مختلف در مورد نقش های جنسیتی بپردازند.