سامانه‌های بازداری و فعال سازی رفتاری (BIS و BAS)، دو سیستم عصبی هستند که نقش مهمی در تنظیم رفتار و هیجانات ایفا می‌کنند. BIS مسئول واکنش‌های منفی به محرک‌های تهدیدآمیز است، در حالی که BAS مسئول واکنش‌های مثبت به محرک‌های پاداش‌دهنده است.
تیپ‌های صبحی و عصری نیز دو نوع شخصیتی هستند که بر اساس زمان خواب و بیداری افراد تعریف می‌شوند. افراد صبحی معمولاً زودتر از افراد عصری از خواب بیدار می‌شوند و در طول روز فعال‌تر هستند.
پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند که سامانه‌های BIS و BAS و تیپ‌های صبحی و عصری می‌توانند بر هیجان‌های تحصیلی مثبت دانش آموزان تأثیر بگذارند.
در یک مطالعه که بر روی دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه انجام شد، نتایج نشان داد که حساسیت به پاداش (یک مولفه از BAS) و صبحی بودن با هیجان‌های پیشرفت مثبت (مانند احساس هیجان، رضایت و انگیزه) ارتباط مثبت دارند. همچنین، حساسیت به تنبیه (یک مولفه دیگر از BAS) و عصری بودن با هیجان‌های پیشرفت منفی (مانند احساس اضطراب، خستگی و بی‌انگیزگی) ارتباط منفی دارند.
در مطالعه دیگری که بر روی دانش‌آموزان دختر دوره ابتدایی انجام شد، نتایج مشابهی به دست آمد. حساسیت به پاداش و صبحی بودن با هیجان‌های پیشرفت مثبت ارتباط مثبت داشتند. همچنین، حساسیت به تنبیه و عصری بودن با هیجان‌های پیشرفت منفی ارتباط منفی داشتند.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که سامانه‌های BIS و BAS و تیپ‌های صبحی و عصری می‌توانند نقش مهمی در تجربه هیجان‌های تحصیلی مثبت دانش آموزان داشته باشند.
در ادامه، به بررسی نقش هر یک از این عوامل در پیش بینی هیجان‌های تحصیلی مثبت دانش آموزان می‌پردازیم.
سامانه‌های بازداری و فعال سازی رفتاری
BIS و BAS دو سیستم عصبی هستند که در دو طرف خط میانی مغز قرار دارند. BIS مسئول واکنش‌های منفی به محرک‌های تهدیدآمیز است. این سیستم به دنبال اجتناب از خطر و حفظ امنیت است. BAS مسئول واکنش‌های مثبت به محرک‌های پاداش‌دهنده است. این سیستم به دنبال دریافت پاداش و تجربه لذت است.
حساسیت به پاداش، یکی از مولفه‌های BAS است که با انگیزه و امید مرتبط است. افراد حساس به پاداش بیشتر به دنبال فرصت‌های یادگیری و پیشرفت هستند و بیشتر از موفقیت‌های تحصیلی خود لذت می‌برند.
حساسیت به تنبیه، یکی دیگر از مولفه‌های BAS است که با اضطراب و اجتناب مرتبط است. افراد حساس به تنبیه بیشتر از شکست‌های تحصیلی خود می‌ترسند و ممکن است از تلاش برای یادگیری و پیشرفت اجتناب کنند.
تیپ‌های صبحی و عصری
تیپ‌های صبحی و عصری دو نوع شخصیتی هستند که بر اساس زمان خواب و بیداری افراد تعریف می‌شوند. افراد صبحی معمولاً زودتر از افراد عصری از خواب بیدار می‌شوند و در طول روز فعال‌تر هستند. افراد عصری معمولاً دیرتر از افراد صبحی از خواب بیدار می‌شوند و در شب فعال‌تر هستند.
صبحی بودن با هیجان‌های پیشرفت مثبت ارتباط مثبت دارد. افراد صبحی معمولاً در ساعات اولیه روز انرژی بیشتری دارند و برای یادگیری و فعالیت‌های تحصیلی آماده‌تر هستند. این امر باعث می‌شود که آنها از یادگیری و پیشرفت بیشتر لذت ببرند.
عصری بودن با هیجان‌های پیشرفت منفی ارتباط منفی دارد. افراد عصری معمولاً در ساعات اولیه روز انرژی کمتری دارند و برای یادگیری و فعالیت‌های تحصیلی آماده نیستند. این امر باعث می‌شود که آنها از یادگیری و پیشرفت کمتر لذت ببرند.
با توجه به یافته‌های پژوهش‌های مختلف، می‌توان نتیجه گرفت که سامانه‌های BIS و BAS و تیپ‌های صبحی و عصری می‌توانند نقش مهمی در تجربه هیجان‌های تحصیلی مثبت دانش آموزان داشته باشند. این عوامل می‌توانند بر انگیزه، امید، اضطراب و اجتناب دانش آموزان تأثیر بگذارند و به این ترتیب، بر عملکرد تحصیلی آنها تأثیر بگذارند.
در نتیجه، توجه به این عوامل در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و پرورشی می‌تواند به افزایش هیجان‌های تحصیلی مثبت دانش آموزان و بهبود عملکرد تحصیلی آنها کمک کند.