طه حسین(۱۴ نوامبر ۱۸۸۹ - ۲۸ اکتبر ۱۹۷۳)؛ نویسنده و سخنور مصری.

زندگی
طه حسین در ۱۴ نوامبر 1889 میلادی در عزبه از روستاهای مصر متولد شد. او که هفتمین فرزند خانواده اش بود، در سه سالگی قدرت بینایی اش را از دست داد اما خداوند به او هوش و استعدادی وافر اعطا کرد که همین هوش او را زبانزد خاص و عام کرد. پدر «طه حسین» طبق سنت آن روزگار، فرزندش را برای تعلیم قرآن به مکتبخانه روستا فرستاد تا کودکش اصول قرائت قرآن را بیاموزد. او که کارمند دون پایه یک شرکت کشاورزی بود، در مدت زمان کوتاهی دید که پسر نابینایش توانسته که قرآن را از حفظ کند. خود طه در این مورد در کتاب «الایام» (آن روزها) که توسط «حسین خدیو جم» به زیبایی هر چه تمامتر به فارسی ترجمه شده است چنین می نویسد:
«آن روزها که من پسربچه یی بیش نبودم و از قدرت بینایی هم محروم بودم، به همراه پدربزرگم در ایوان خانه مان می نشستم، او با صدای بلند قرآن، ادعیه و اشعار قدیمی ادبیات عرب را برایم می خواند، من هم با جان و دل گوش فرا می دادم و طولی نکشید که در مدت زمان کوتاهی آنها را از حفظ کردم.»
طه حسین در سن 14 سالگی تمامی محفوظات کودکیش به کمکش آمد و توانست در آزمون ورودی الازهر قبول شود و با برادرش به فراگیری علوم دینی و زبان بیگانه پرداخت.
وی با روزنامه نگاری اولین فعالیت خود را آغاز کرد، شیخ المرصفی یکی از برجسته ترین اساتید الازهر وقتی به استعداد طه حسین پی برد، به او پیشنهاد کرد تا از دریای ادبیات کهن زبان عربی از جمله کتاب الکامل مبرد و حماسه ابی تمام استفاده تمام را ببرد. او نیز پند استاد را با جان و دل پذیرفته و شروع به مطالعه و تعمق پیرامون نوشته های این دو کتاب برجسته کرد.
در ساعات فراغت، او به محضر یکی از اساتید الازهر که به زبان فرانسه تسلط کامل داشت می رود تا از او این زبان را بیاموزد. بعدها آموختن این زبان زندگی طه حسین را بطور کامل تغییر داد.
به هر روی طه حسین در سال 1914 توانست از پایان نامه دوره دکترای خود دفاع و با نمره عالی قبول شود. هنوز هم پایان نامه او تحت عنوان «جایگاه ابوالعلاء المعری در ادبیات عرب» یکی از مهمترین کتاب هایی است که اساتید و دانشجویان این رشته از آن استفاده و در بسیاری از دانشگاه ها تدریس می شود.
آن زمان دانشگاه ملی مصر تصمیم گرفت تا هیاتی از اساتید را برای تدریس علوم تاریخی شرق به فرانسه بفرستد، از آنجایی که او به زبان فرانسه تسلط داشت، توانست نام خود را در این لیست بگنجاند. او به مدت یک سال به مونپلیه سفر کرد اما به دلیل شرایط نامساعد مالی به وطن بازگشت اما شانس با او بود چرا که بعد از سه ماه، مشکلات مالی اش رفع و دوباره به فرانسه رفت. این بار پاریس را انتخاب کرد. در مدت اقامت در این شهر زیبا، او از فرصت استفاده کرده و به سخنرانی های اساتید دانشگاه سوربن و کالج دی فرانس، در خصوص تاریخ یونان و رم قدیم گوش فرا می داد.
در همین احوال بود که توانست زبان یونانی را نیز فرا گیرد. او تمام آنچه که در سه سال اقامتش در فرانسه یاد گرفت را مرهون دختر فرانسوی بود که به او در رفع اشکالاتش به زبان فرانسه کمک می کرد. دختری که بعدها شریک زندگی طه حسین شد.
او چند سال پیاپی در روزهای یکشنبه قصه های خلاصه شده ادبیات فرانسه و در روزهای چهارشنبه مباحثی در مورد شعر عربی را در روزنامه السیاسه به چاپ می رساند که اتفاقا هواداران بی شماری داشت.
او در سال 1936 به عنوان استاد در زبان و ادبیات عرب در دانشگاه ملی مصر شروع به تدریس کرد. در همین اثنا کتاب «فی الشعر الجاهلی» را به رشته تحریر در آورد. کتابی که در کشورهای عربی سر و صدای فراوانی به پا کرد که هنوز هم این صداها به گوش می رسد. طه حسین در این کتاب ادبیات پیش از اسلام شبه جزیره عربستان را زیر سوال بوده و با ارایه دلایل متعددی آن را تکذیب می کند. تاکنون اساتید بسیاری با آرا و عقاید طه حسین در این کتاب به مخالفت پرداخته و با ارایه مدارکی آن را بی پایه و اساس می دانند.

- مشاغل
در سال 1919 طه حسین به مصر برگشت و به سمت استادی دانشکده ی ادبیات منصوب گردید و فعالیت های روزنامه نگاری خود را تعقیب کرد. در سال 1932 به ریاست دانشکده ی ادبیات (دانشگاه قاهره ) انتخاب شد ولی چون در اوامر دیکتاتوری ملک فواد اول مقاومت میکرد و با دستورهای او مخالفت میورزید از خدمت برکنار شد. در سال 1936 به مقام سابق دوباره منصوب گشت. در سال 1942 به مقام معاونت وزارت فرهنگ برگزیده شد و سپس ریاست دانشگاه اسکندریه به او محول گردید و آن راتاسیس کرد. در سال 1950 وزیر فرهنگ شد و تعلیمات مجانی دوره ی مقدماتی و ابتدائی و متوسطه را برقرار کرد و سپس به تاسیس دانشگاه آسیوت (ناحیه ای در مصر علیا) پرداخت. علاوه بر این، تاسیس انستیتوی تحصیلات اسلامی در مادرید و ایجاد کرسی در شهر نیس و تاسیس مدرسه ی زبان های مختلف در قاهره از اموری است که در تحت توجهات او انجام گرفت.
در سال 1955 به ریاست انجمن رجال ادب مصر انتخاب گردید و در سال 1956 به عضویت شورای عالی ادب و هنرهای زیبای مصر منصوب شد. و به عضویت فرهنگستان مصر و فرهنگستان ادبی پاریس و فرهنگستان تاریخی مادرید پذیرفته شد. طه حسین عضو فرهنگستان های مایانس (آلمان ) و دمشق و طهران و بغداد و رم نیز بوده و به اخذ دیپلم دکترای افتخاری دانشگاه های مونپولیه، و لیون و آتن و رم و اکسفورد و مادرید نائل آمده است.

- مسافرتها
بصورت رسمی و یا خصوصی به ممالک فرانسه، انگلستان، هلند، بلژیک، سویس، اتریش، ایتالیا، اسپانیا، یونان، لبنان، سوریه، فلسطین، عربستان مسافرت کرده است. در تمام کنگره های مستشرقین شرکت کرده و نماینده کشور مصر در کنفرانس های یونسکو بوده است.
به هر روی طه حسین در سال 1950 به عنوان وزیر آموزش و پرورش مصر منصوب شد. شعار او آموزش رایگان همچون آب و نان و هوا بود. وی آموزش را برای همه افراد جامعه امری ضروری و غیرقابل اجتناب توصیف می کرد.

- جوایز
طه حسین در سال 1959 بخاطر تلاش های ادبی اش موفق به دریافت جایزه ملی مصر شد.

- وفات
طه حسین سرانجام در ۲۸ اکتبر ۱۹۷۳چشم از جهان فرو بست.

آثارش
طه حسین، این نویسنده سرشناس مصری کتاب های زیادی در زمینه های گوناگون از جمله ادبیات، علوم سیاسی و تاریخ دارد. او همچنین کتاب های معروف فرانسه از جمله «اندر روماک» اثر زاسین، روح تربیت لوبون را به زبان عربی ترجمه و منتشر کرد.
کتاب مشهورش که «الایام» «روزها» نام دارد به بیشتر از دوازده زبان از جمله فرانسه، انگلیسی، آلمانی، ایتالیائی، اسپانیولی، روسی، فارسی و چینی و غیره ترجمه شده است. آثار متعددش متجاوز از چهل جلد میشود از جمله نوول های بسیار و مطالعات اجتماعی و ادبی مختلف را میتوان نام برد و انتقادهای تاریخی، و نیز او را ترجمه های متعدد است از جمله از یونانی قدیم (سوفکل) و از زبان فرانسه ترجمه بعضی آثار راسین و آندره ژید که دوست عزیز او بود آثاری دارد. کتاب «آینده ی تعلیم و پرورش در مصر» او بزبان انگلیسی ترجمه شده و در امریکا انتشار یافته است.
بعضی از آثار فارسی او عبارتست از:
1- بیچاره طفل! ترجمه (الایام)
2- گفت و شنود فلسفی در زندان ابوالعلاء مصری
3- قسمتی از «الفتنة الکبری» تحت عنوان انقلاب بزرگ و قسمتی دیگر از آن تحت عنوان علی علیه السلام و فرزندانش
4- آئینه اسلام
5- در پیرامون سیره نبوی
6- رؤیاهای شهرزاد
7- وعده راست....
نام طه حسین مکرر برای جایزه ی نوبل پیشنهادشده است. طه حسین هر هفته در الجمهوریه مهمترین روزنامه ی مصر مقالاتی مینگاشت و در دانشگاه تدریس می کرد. کتابی درباره دموکراسی تالیف کرده است.
از کتاب های تالیفی او می توان به احلام شهرزاد (رویاهای شهرزاد)، شجره الئبوس (درخت ناامیدی)، المعذبون فی الارض (شکنجه شدگان در زمین)، الایام (روزها)، مرآه الاسلام (آینه اسلام ) و علی بن ابی طالب اشاره کرد.

منبع:
- http://www.tebyan.net ، نوشته حسن نجفی