حسینعلی خان نکیسا تفرشی: مروری بر زندگی و هنر استاد آواز ایران

حسینعلی خان نکیسا تفرشی، معروف به نکیسا، یکی از برجسته‌ترین خوانندگان تعزیه و ردیف موسیقی ایرانی در عصر قاجار و پهلوی بود. او در سال 1249 شمسی در روستای ترخوران تفرش متولد شد و در 5 آبان 1355 درگذشت.

نکیسا از کودکی صدایی رسا، ملیح و مطبوع داشت و پدرش، حاجی ملا رجبعلی، که خود از مؤذنان و تعزیه‌خوانان مشهور بود، رموز خوانندگی را به او آموخت. نکیسا همچنین از میرزا بابا، یکی دیگر از استادان موسیقی آن زمان، نیز تعلیم دید.

او در سنین جوانی به دلیل مهارت و صدای دلنشینش در خواندن تعزیه، به شهرت رسید و به یکی از شبیه خوان‌های تکیه دولت تبدیل شد.

نکیسا در طول زندگی پربار خود، علاوه بر تعزیه‌خوانی، در زمینه آواز ایرانی نیز به تبحر و استادی رسید. او با تارنوازانی چیره دست مانند علی‌اکبر شهنازی و مرتضی خان نی‌داوود همکاری کرد و صفحاتی ماندگار از آوازهای خود را به یادگار گذاشت.

یکی از مشهورترین آثار نکیسا، آواز او در دستگاه شور با تار شادروان حاج علی‌اکبر خان شهنازی و شعری از سعدی است که به عنوان یکی از شاهکارهای آواز در موسیقی ایرانی شناخته می‌شود.

نکیسا به جز مهارت در خوانندگی، انسانی وارسته و متدین بود. او معتقد بود که موسیقی راز و نیازی معنوی و عاطفی با خالق یکتا است و به همین دلیل هرگز بدون وضو آواز نمی‌خواند.

نکیسا در طول زندگی 112 ساله خود، شاگردان بسیاری را تربیت کرد و سهم بسزایی در حفظ و انتقال گنجینه‌های موسیقی ایرانی به نسل‌های بعد داشت.

نکاتی جالب از زندگی نکیسا:

• نکیسا در کنار کشاورزی، شغل دیگری نداشت و از نظر مالی نیز در رفاه بود.
• او با مرحوم امیری فیروزکوهی، از دیگر بزرگان موسیقی ایران، دوستی نزدیکی داشت.
• عنوان "نکیسا" برگرفته از نام یکی از موسیقی‌دانان ایران باستان است و به جایگاه رفیع او در موسیقی اشاره دارد.
• در یکی از مصاحبه‌های ضبط شده از نکیسا در حدود 100 سالگی، او چنان سرزنده و شاداب بود که مصاحبه‌کننده آرزوی داشتن روحیه‌ای مانند او را می‌کرد.

حسینعلی خان نکیسا بدون شک یکی از گنجینه‌های موسیقی ایران است و یاد و خاطره او همواره در میان دوستداران موسیقی اصیل ایرانی زنده خواهد ماند.