عنوان: زادگاه حکیم نظامی: تفحصی در هویت شاعر نامدار ایران

نویسنده: دکتر ایرج حسابی، مدیر بنیاد پروفسور سید محمود حسابی

منبع: مجله حافظ، شماره ۴۳، مرداد ۱۳۸۶، ص ۳۱-۳۲

چکیده:

این مقاله به بررسی زادگاه حکیم ابوالقاسم نظامی گنجوی، شاعر حماسی‌سرای برجسته ایرانی، می‌پردازد. نگارنده با اتکا به پژوهش‌های استاد دکتر سید محمود حسابی، بنیان‌گذار علوم نوین در ایران، و همچنین شواهد موجود در دیوان‌های کهن نظامی، استدلال می‌کند که این شاعر نامدار برخلاف باور عمومی، نه اهل گنجه، بلکه زاده شهر تفرش در استان مرکزی بوده است.

واژگان کلیدی: حکیم نظامی، تفرش، گنجه، ایران، زادگاه، هویت، ادبیات فارسی، حماسه، دکتر سید محمود حسابی

مقدمه:

حکیم ابوالقاسم نظامی گنجوی، از ارکان شعر حماسی فارسی و صاحب آثاری مشهور همچون "خمسة" (شامل "خسرو و شیرین"، "لیلی و مجنون"، "سِهراب و رستم"، "بهرام و گور" و "اسکندرنامه")، جایگاهی بی‌بدیل در تاریخ ادبیات ایران دارد. با این وجود، ابهاماتی در خصوص زادگاه این شاعر بزرگ وجود دارد.

مناقشه زادگاه:

برخی معتقدند که نظامی در شهر گنجه، واقع در آذربایجان کنونی، متولد شده و از این رو به "گنجوی" شهرت یافته است. این باور در منابع متعددی از جمله تذکره‌ها و اشعار شاعران هم‌عصر نظامی ذکر شده است.

در مقابل، عده‌ای دیگر با استناد به شواهدی از جمله اشعار خود نظامی و همچنین تحقیقات استاد دکتر سید محمود حسابی، معتقدند که وی در شهر تفرش، واقع در استان مرکزی ایران، دیده به جهان گشوده است.

استدلال‌های مقاله:

در این مقاله، نگارنده با ارائه شواهدی از جمله موارد ذیل، به تایید نظریه دوم می‌پردازد:

• اشعار نظامی: در برخی از اشعار نظامی به صراحت به تفرش به عنوان زادگاه خود اشاره شده است. به عنوان نمونه، در بیتی از قصیده‌ای که در مدح امام محمد باقر (ع) سروده، آمده است:

تفرشی ام از شهر تفرش شاد / به مدح باقر آمده ام شاد

• تحقیقات دکتر حسابی: استاد دکتر سید محمود حسابی، در طی پژوهش‌های خود بر روی دیوان‌های کهن نظامی، به شواهدی دست یافتند که نشان‌دهنده تفرشی بودن این شاعر است. ایشان در سفر به تفرش، با اسناد و مدارکی روبرو شدند که این فرضیه را قوت می‌بخشید.

بحث و بررسی:

مقاله حاضر با ارائه شواهد و مدارک مستند، دیدگاهی نو در خصوص زادگاه حکیم نظامی ارائه می‌دهد. نگارنده با اتکا به منابع معتبر و با لحنی علمی و استدلالی، به نقد و بررسی نظرات مختلف در این زمینه می‌پردازد.

با وجود این، برخی از منتقدان معتقدند که برای اثبات قطعی این مدعا نیاز به تحقیقات بیشتر و ارائه شواهد و مدارک قاطع‌تر است.

نتیجه‌گیری:

مقاله "حکیم نظامی، گنجه‌ای از تفرش" گامی مهم در جهت روشن‌تر شدن زادگاه یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایران به شمار می‌رود. این مقاله می‌تواند زمینه را برای تحقیقات بیشتر در این زمینه فراهم کند و به شناخت بهتر هویت فرهنگی و ادبی ایران کمک کند.