عنوان: تفحص در تاریخ کهن تفرش: سفری به میان آثار باستانی

نویسنده: دکتر مهدی بهرامی، دانشیار باستان‌شناسی

منبع: مجله آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت)، سال دهم، شماره 1، فروردین 1319، ص 40-48

چکیده:

این مقاله به بررسی آثار تاریخی تفرش، شهری با پیشینه‌ای غنی در استان مرکزی ایران، می‌پردازد. نگارنده در این پژوهش، ضمن تشریح موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های طبیعی تفرش، به واکاوی تاریخ و فرهنگ این شهر پرداخته و به معرفی برخی از مهم‌ترین میراث فرهنگی آن از جمله قلعه قمرود، مسجد جامع، حمام حاج مهدی و بازار می‌پردازد.

واژگان کلیدی: تفرش، قمرود، طسوج، رستاق، تاریخ، باستان‌شناسی، میراث فرهنگی، ایران

مقدمه:

تفرش، شهری کهن با هویتی دیرینه، در قلب استان مرکزی ایران جای گرفته است. این شهر که در دامنه کوه‌های خلج آرمیده، از دیرباز به عنوان یکی از مراکز تمدنی در این منطقه شناخته می‌شده است.

موقعیت جغرافیایی:

تفرش در 100 کیلومتری شمال غربی اراک، مرکز استان مرکزی، و 160 کیلومتری جنوب غربی تهران واقع شده است. این شهر از شمال به ساوه، از شرق به قم، از جنوب به اراک و از غرب به دلیجان محدود می‌شود.

ویژگی‌های طبیعی:

تفرش در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته و از آب و هوایی معتدل و کوهستانی برخوردار است. کوه‌های خلج در جنوب و غرب تفرش امتداد یافته‌اند و رودخانه قمرود از این شهر عبور می‌کند.

تاریخ:

تفرش قدمتی چند هزار ساله دارد و شواهد باستان‌شناسی گواه بر سکونت انسان در این منطقه از هزاره‌های پیش از تاریخ است.

بر اساس برخی از منابع تاریخی، تفرش در دوره ساسانیان از جمله شهرهای مهم ایران بوده است. پس از اسلام نیز این شهر به عنوان یکی از مراکز مهم مذهبی و فرهنگی در منطقه به شمار می‌رفته است.

فرهنگ:

مردم تفرش به زبان فارسی صحبت می‌کنند و دارای فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود هستند.

صنایع دستی مانند قالیبافی، سفالگری و چرم‌کاری از جمله مهم‌ترین صنایع دستی تفرش به شمار می‌روند.

آثار تاریخی:

تفرش دارای آثار تاریخی متعددی از جمله قلعه قمرود، مسجد جامع، حمام حاج مهدی و بازار است.

قلعه قمرود: این قلعه در دوره ساسانیان ساخته شده است و از مهم‌ترین آثار تاریخی تفرش به شمار می‌رود. این قلعه با معماری منحصر به فرد خود، گواهی بر مهارت و دانش معماران دوره ساسانی است.

مسجد جامع: این مسجد در دوره ایلخانیان ساخته شده است و از زیباترین مساجد تاریخی تفرش به شمار می‌رود. تزئینات کاشی‌کاری و گچبری این مسجد، از ظرافت و زیبایی کم‌نظیری برخوردار است.

حمام حاج مهدی: این حمام در دوره قاجار ساخته شده است و از جمله حمام‌های سنتی و زیبای تفرش به شمار می‌رود. معماری این حمام و تزئینات آن، نمادی از ذوق و هنر ایرانیان در دوره قاجار است.

بازار: بازار تفرش از جمله بازارهای سنتی و پر رونق ایران است و در آن انواع کالاهای مختلف به فروش می‌رسد. این بازار، با حجره‌های قدیمی و معماری سنتی، حس و حال تاریخ را به بازدیدکنندگان القا می‌کند.

نتیجه‌گیری:

تفرش با پیشینه غنی و آثار تاریخی متعددی که دارد، یکی از گنجینه‌های ارزشمند فرهنگی ایران به شمار می‌رود.

حفظ و احیای این آثار و معرفی آنها به نسل‌های آینده، از جمله وظایف مهمی است که بر عهده متولیان امر و تمامی ایرانیان قرار دارد.