پل علیخانی، که زمانی قدیمی‌ترین پل قم بر روی رودخانه قم بود، در گذر زمان شاهد فراز و نشیب‌های بسیاری بوده است. در این نوشتار، به بررسی تاریخچه این پل، از دوران صفوی تا عصر حاضر می‌پردازیم.

قدمت و تخریب در دوران قاجار:

پل علیخانی قدمتی دیرینه دارد و شواهد حاکی از آن است که ریشه‌های آن به دوران صفوی باز می‌گردد. با این حال، در دوران قاجار، به دنبال سیلابی ویرانگر، بستر رودخانه در زیر چشمه‌های پل دچار رسوب و لای‌بندی شد و خروجی آب تنگ‌تر شد. این اتفاق، به تخریب پل منجر شد و استاد حسن معمار قمی در زمان علیخان ریش‌بلند سنقری و به دستور او، در مدت کوتاهی (حدود چهل روز) آن را بازسازی کرد.

تخریب مجدد و احداث پل جدید:

در سال 1358، بار دیگر سیلابی بنیان‌کن، یکی از چشمه‌های پل علیخانی را تخریب کرد. از آنجایی که عرض پل تنگ بود و عبور و مرور سواره و پیاده در آن به طور همزمان انجام می‌گرفت، تصمیم به تخریب باقی‌مانده پل و احداث پلی جدید گرفته شد. پل کنونی که بر جای پل علیخانی احداث شده است، یادآور خاطره این پل تاریخی است.

احتمال هویت پل بکجه:

برخی پژوهشگران معتقدند که پل علیخانی همان "پل بکجه" است که در منابع تاریخی از آن یاد شده است. این پل در نقطه ثقل و گرانیگاه منطقه کمیدان و منیجان، دو منطقه اساسی در دو سوی رودخانه، قرار داشته است.

تعمیر در دوران قاجار:

میرزا علی اکبر فیض (ادیب قم) در یکی از جنگ‌های خود به تعمیر این پل در زمان قاجار اشاره کرده است. امید است این اثر به زودی به چاپ برسد.

خاطرات و باورها:

در مورد رودخانه قم و پل علیخانی، خاطرات و باورهای جالبی نیز وجود دارد. یکی از این باورها می‌گوید: "هر موقع خواستید آب از رودخانه قم بردارید، هر دو سلطل‌تان را با هم به آب بزنید. شاید آب قطع شود." این باور شاید به فصلی و لحظه‌ای بودن جریان آب این رودخانه اشاره داشته باشد، هرچند در کتاب قم از جاری بودن دائمی آب رودخانه سخن گفته شده است.

رودخانه‌ای که در سال 1372 جاری شد:

در سال 1371، رودخانه قم در اواسط مهر جاری شد و تا اواسط خرداد 1372 جریان داشت. این سال یکی از سال‌های پرآب رودخانه قم بود.

اهمیت حفظ میراث فرهنگی:

پل علیخانی، هرچند در حال حاضر وجود خارجی ندارد، اما در حافظه تاریخی شهر قم زنده مانده است. حفظ و احیای میراث فرهنگی، از جمله پل‌های تاریخی، امری ضروری است که هویت و تاریخ یک شهر را زنده نگه می‌دارد.