(اَساطیری)
هُما، دختر بَهمَن بن اِسفَندیار، است. هُما را به معنی نجیب و پاکْز دانسته‌اند. در افسانه‌های تاریخی، وی را بانی باروی اصفهان (شهر (جی)) می‌دانند که پیش از اسکندر مقدونی اساس شهر را بنا نهاده بود و هنوز بیش از نیمی از بارو را به پایان نرسانیده بود که وفات یافت. نام دیگر هُما را خُمانی چهر آزاد نوشته‌اند. در کتاب‌ها و منابع تاریخی نیز به این موضوع اشاره شده است، لکن آمیخته با افسانه و اساطیر است. «محاسن اصفهان» در این باب آورده است: «وقتی که اَفراسیاب تُرک، مَدائن ایرانشهر، شهرهای ایران‌زمین را خراب می‌کرد، این (اصفهان) را نیز خراب گردانید. بعد از آن، خُمانی چهر آزاد، دختر بَهمَن اِسفَندیار، که پیش از آمدن اسکندر به آن حدود بر تخت بخت مملکت و در تحت تصرف و فرمان او بود، اساس و بنای آن را فرمان فرمود و بعد از وفات خُمانی، اسکندر این شهر را متصرف شد.»
«حَمزه اصفهانی» نیز در تاریخ خود «هُما» را از طبقه دوم پادشاهان باستانی ایران، یعنی کیانیان، دانسته است و مدت سلطنت «هُmay چهر آزاد» را سی سال نوشته است. 
همین مورخ، هُما را بانی و باعث ساختن شهرهای جدیدی در ایران دانسته و او آورده است: «وی شَمیران، دختر بَهمَن، و «هُما» لقب اوست، به بلخ می‌نشست و یک بار لشگریان وی با روم جنگیدند و گروه بسیاری را به اسیری گرفته و «هُما» بنایان ایشان را به ساختن بناهای موسوم به مَصانِع اِصْطَخر، که فارس هزار ستون گویند، برگماشت. و این بناها سه ساختمان در سه مکان بود: یکی در جانب اِصْطَخر، دوم در راهی که به ولایت دارا بَجَرَد می‌رود و سوم بر راه خراسان. در اصفهان نیز در روستایی موسوم به تیمره، شهری زیبا و شگفت‌انگیز ساخت و آن را خُمهین نامیدند و این شهر به دست اسکندر مقدونی ویران شد.