روزنامه همشهری، سه شنبه 6 شهریور ,1375 27 آگوست ,1996 سال چهارم , شماره 1053

دولت عقل (ده گفتار در فلسفه و جامعه شناسی سیاسی )
نویسنده: دکتر حسین بشیریه ,ناشر: موسسه نشر علوم نوین ,تاریخ
انتشار: ,1374 قیمت: 800 تومان
علم سیاست, حوزه های متفاوتی را دربر می گیرد که نظریات و نحله های
متعددی نیز درباره آنها به ارائه نظر پرداخته اند. براین اساس آنچه
در علم سیاست اهمیت پیدا می کند بررسی آن حوزه ها و نحله هاست. کتاب
دولت عقل با مجموعه ای از مقالات به این دو عرصه عنایت دارد. مسائل
اساسی در فلسفه سیاسی مقاله اول این مجموعه است که طی آن ماهیت طبع
انسان ,مسئله ماهیت دولت ومسئله بهترین شکل حکومت و غایات سیاسی
به عنوان موضوعات بنیادین فلسفه سیاسی مورد بحث قرار می گیرد. عقل
در سیاست مقاله دوم کتاب است که جایگاه عقل را در اندیشه سیاسی غرب
و اسلام مورد توجه قرار داده و به بررسی و نقد آن می پردازد. در مقاله
سوم با نام پیش درآمدی بر تاریخ اندیشه تساهل سیاسی ابتداتساهل
سیاسی از جوانب گوناگون تبیین شده و در پی آن نظر مدافعان تساهل
سیاسی طرح می شود. مکتب فرانکفورت که در نقد مارکسیسم ارتدوکس و
همچنین فلسفه سیاسی لیبرالیسم جایگاه ویژه ای دارد در مقاله چهارم با
عنوان مکتب فرانکفورت: نگرش انتقادی, نقد آیین اثباتی و نقد جامعه
نو به بحث گذاشته می شود.
مقاله پنجم لیبرالیسم نو: گرایش های اخیر در تفکر سیاسی و اقتصادی
در غرب نام گرفته است که محور اساسی آن مطالعه تاثیر بحران 1929
بر اندیشه اقتصادی و سیاسی غرب است که منجر به ظهور اندیشه های جدید
اقتصادی و سیاسی شد. در این مقاله دیدگاه اندیشمندانی چون دیوید
فریدمن, رابرت نوزیک و فردریش هایک بررسی می شود. مقابله با سلطه
نهادی به نام دولت در اندیشه های آنارشیستی و نیز متفکرانی چون
هابرماس موضوع مقاله ششم کتاب یعنی جامعه در مقابل دولت:
آرمانهای توسعه سیاسی درگرایشهای سلطه ستیز می باشد. ماکس وبر از
جمله صاحبنظرانی است که درباره نقش دین درفرآیند دگردیسی جامعه
اندیشه هایی جدی دارد. دیدگاه او درباره اسلام نیز در مقاله هفتم
یعنی جامعه شناسی مذهبی ماکس وبر و جایگاه اسلام در آن عنوان شده
است.
مقاله هشتم به ارزیابی نظریه وابستگی اختصاص دارد که ضمن آن به
دگرگونی آرای برخی متفکران این نظریه همچون آندره گوندر فرانک
اشاره می شود. این مقاله سرگذشت نظریه وابستگی و توسعه نیافتگی یا
بلوغ فکری آندره گوندر فرانک نام دارد. مخالفت در نظام های سیاسی
مختلف, شکل و ماهیت متفاوتی دارد. هر نظام اپوزیسیون خاص خود را
به وجود می آورد که این بحث در مقاله نهم به نام اپوزیسیون در
نظام های دموکراتیک و در رژیمهای اقتدارطلب مورد مطالعه قرار گرفته
است. در مقاله پایانی ,یکسان انگاری, یکتاانگاری, دیالکتیک تاریخی
و مسائل توسعه سیاسی در ایران, به مشکل توسعه سیاسی پرداخته و
نظریات ارائه شده دراین باره نقد و بررسی می شود.
دولت عقل با آنکه کتابی است شامل مقالات پراکنده امااز یک منظر
می توان آن رادارای انسجام منطقی دانست. درواقع این مجموعه از آن
حیث که از فلسفه سیاسی (مبنای علم سیاست) آغاز و پس از آن به تدریج
وارد واقعیتهای سیاسی می شود می تواند روندی منطقی از کل به جزء باشد
و این خود نظمی منطقی را برکتاب حاکم می کند.