پارسا کارشناسی ارشد 1394
موضوع: پژوهش در هنر
پدیدآور: فرزانه درگی 
استاد راهنما: فرزانه فرخ‌فر 
استاد مشاور: علیرضا باوندیان 
استاد مشاور: نیما ولی‌بیگ
دانشگاه نیشابور، دانشکده هنر
چکیده

مسجد جامع داراب در بافت قدیمی شهرستان داراب- منطقه ایی در جنوب شرقی استان فارس- واقع شده است. تاریخ ساخت این مسجد، در سازمان میراث فرهنگی کشور به دوره سلجوقیان نسبت داده شده و این در حالی است که با استناد به نظر برخی باستان شناسان و کارشناسان تاریخی، این بنا متعلق به دوره صفویان یا ایلخانیان است. این تناقضات در تشخیص صحیح تاریخ گذاری مسجد جامع داراب، نشان دهنده ضرورت بررسی و تحلیل هر چه بیشتر در شناسایی تاریخ تقریبی ساخت این مسجد است. با توجه به مفقود شدن کتیبه سنگی که نشان دهنده تاریخ ساخت این بنا بوده؛ این پژوهش، به دنبال نشانه‌های دیگر از جمله مطالعات عناصر کالبد معماری و جنبه های آذینی مسجد جامع داراب و همچنین، از طریق نگرش تاریخی و بررسی‌های باستان شناسی سعی در شناسایی محدوده زمانی ساخت این بنا دارد.مبنای مطالعات این پژوهش بر روش توصیفی- تحلیلی استوار می باشد و از لحاظ ماهیت و کاربرد، نظری و بنیادین است. هدف کلی این نوشتار، تخمین تقریبی دوره ساخت مسجد جامع داراب از طریق ارزیابی خصوصیات کالبد معماری و بررسی شرایط تاریخی این بنا است. سوال اصلی تحقیق بر این اساس است که این بنا متعلق به کدام دوره تاریخی است؟ در این راستا، این فرضیه مطرح می شود که به نظر می رسد مسجد جامع داراب پس از مهاجرت اهالی شهر قدیم دارابگرد به محل شهر فعلی، در مجاورت بازار و کاروانسرای اصلی شهر ساخته شده و متعلق به دوره تاریخی ایلخانان اما سبک معماری آن، اقتباسی از دوره سلجوقیان است. به جهت اثبات فرضیه تحقیق، ابتدا به ذکر موقعیت جغرافیایی و پیشینه تاریخی شهر داراب پرداخته شده و سپس عناصر کالبدی و آذینی معماری مسجد جامع داراب توصیف شده است. در ادامه، بنای مورد مطالعه از لحاظ تشابهات کاربری، زمانی، مکانی و ریختی با چندین بنای دیگر مقایسه و در نهایت، شیوه شناسی و تحلیل مسجد جامع داراب صورت گرفته است. نتایج کلی پژوهش نشان می دهد که به نظر می رسد مسجد جامع داراب در دوره آل اینجوی ایلخانان به صورت بنایی ساده بر اساس شیوه معماری ساسانیان و سلجوقیان ایجاد شده باشد که در طی ادوار بعد، الحاقاتی برآن افزوده شده است. فرض دیگر این که ممکن است این بنا در اصل کاربری دیگری داشته که در دوره ایی با افزودن محراب تبدیل به مسجد شده است. ولی آنچه که مسلم است، وجود شواهد قطعی از تغییرکاربری این بنا است.