تاریخچه:

نصب شیر سنگی بر روی قبور، از جمله آداب و رسوم باستانی مردم ایران، به خصوص عشایر بختیاری، بوده است. این رسم کهن، ریشه در فرهنگ پهلوانی و احترام به دلاوری و شجاعت افراد دارد. شیر، به عنوان نماد شجاعت و مردانگی، بر روی قبور کسانی نصب می‌شده که در جنگاوری، تیراندازی، سوارکاری و یا دیگر زمینه‌ها، شهرت و مقام کسب کرده‌اند.

آداب و رسوم:

در گذشته، پس از مرگ پهلوانان یا افراد صاحب نام و فداکار، مجسمه سنگی شیر به نشانه رشادت و دلیری آنها، بر روی مزارشان نصب می‌شده است.

حجم و ظرافت سنگ شیر، نشان‌دهنده مقام و منزلت متوفی بوده است.

این رسم، نه تنها در بین عشایر، بلکه در برخی از شهرها نیز رواج داشته و در قبرستان‌های مشهور مانند تخت فولاد اصفهان، نمونه‌های زیبایی از این شیرهای سنگی قابل مشاهده بوده است.

شیرهای سنگی مشهور:

متأسفانه، در طول زمان، بسیاری از این شیرهای سنگی به غارت رفته یا تخریب شده‌اند. با این حال، هنوز هم می‌توان در برخی نقاط، نمونه‌های ارزشمندی از این مجسمه‌ها را پیدا کرد.

برخی از مشهورترین شیرهای سنگی اصفهان عبارتند از:

• شیر سنگی محله درب کوشک: این شیر سنگی که در سال 1086 هجری ساخته شده بود، از سنگ یکپارچه تراشیده شده و طول آن 1.8 متر و ارتفاع آن 1.2 متر بود. متأسفانه، این مجسمه در حین جابجایی برای نمایش در بازار قیصریه، شکسته شد.
• شیر سنگی امامزاده اسماعیل: این شیر سنگی که در امامزاده اسماعیل اصفهان قرار دارد، از نظر ظرافت و زیبایی، اثری قابل توجه است.
• شیر سنگی امامزاده احمد: این شیر سنگی در دروازه حسن آباد اصفهان واقع شده است.
• شیر سنگی آب بخشان: این شیر سنگی نیز در اصفهان قرار دارد و دارای قدمت تاریخی است.
• شیر سنگی ستی فاطمه: این شیر سنگی که در گذشته در اصفهان وجود داشته، اثری بسیار ارزشمند بوده است.
• دو شیر سنگی کوچک و بزرگ در شاه امیر حمزه: این دو شیر سنگی هنوز هم در محل خود باقی مانده‌اند و از جمله آثار دیدنی اصفهان هستند.
• شیر سنگی طوقچی: این شیر سنگی از نظر عظمت و زیبایی، اثری قابل توجه بوده است.

پهلوانان نامی:

همانطور که گفته شد، شیرهای سنگی نماد پهلوانی و دلاوری هستند. در این بخش، به نام برخی از پهلوانان افتخارآفرین ایرانی اشاره می‌کنیم:

• حسین مارنانی
• ملاّباقر، مشهور به دیو سفید اصفهانی
• محمد غلاف گر لنبانی اصفهانی
• علی عسگر بیک طوقچی باشی
• حاجی عشور لرشیرانی
• دایی کثیر هفت
• آقای بختیاری
• جعفر بیک قمشه ای
• محسن بیک سمیرمی
• براتعلی بیک
• عطّارباشی لنبانی
• شیرمحمدبیک لنجانی
• شاهوردی بیک جرقویه ای
• داراب بیک قهّابی
• سمندربیک چهارمحالی
• طهماسب خوزانی
• رستم بیک فروشانی
• جعفر علی بیک ورنوسفادرانی
• زبردست بیک فریدنی
• گودرزبیک جئی
• رحمان بیک گزی
• میرابراهیم بیک برخواری

فیلم شیرهای سنگی:

در سال 1377، فیلمی به نام "شیرهای سنگی" به کارگردانی مسعود جوزانی ساخته شد که به موضوع شیرهای سنگی و پهلوانان بختیاری می‌پردازد.

اهمیت شیرهای سنگی:

شیرهای سنگی، نه تنها از نظر هنری و تاریخی دارای ارزش هستند، بلکه نمادی از فرهنگ و هویت پهلوانی مردم ایران، به خصوص عشایر بختیاری، به شمار می‌روند. این مجسمه‌ها، یادآور دلاوری‌ها، رشادت‌ها و فداکاری‌های انسان‌های بزرگی هستند که در راه حفظ جان و مال خود و دیگران از جان خود گذشتند.

متأسفانه، در حال حاضر، بسیاری از این شیرهای سنگی در معرض تخریب و فرسایش قرار دارند. عواملی مانند عدم رسیدگی، غارت، و ساخت و سازهای بی‌رویه، این آثار ارزشمند را در معرض خطر قرار داده‌اند.

ضرورت حفظ و احیای شیرهای سنگی:

با توجه به اهمیت فرهنگی و تاریخی شیرهای سنگی، حفظ و احیای این آثار ارزشمند، ضروری به نظر می‌رسد. برای این منظور، اقدامات مختلفی می‌توان انجام داد، از جمله:

• شناسایی و ثبت شیرهای سنگی: اولین قدم برای حفظ این آثار، شناسایی و ثبت دقیق آنها است. این کار باید توسط سازمان‌های متولی میراث فرهنگی انجام شود.
• مرمت و بازسازی شیرهای سنگی آسیب‌دیده: بسیاری از شیرهای سنگی در طول زمان دچار آسیب شده‌اند. مرمت و بازسازی این آثار باید با استفاده از روش‌های علمی و اصولی انجام شود.
• ایجاد محوطه‌های حفاظت‌شده: برای جلوگیری از غارت و تخریب شیرهای سنگی، باید محوطه‌های حفاظت‌شده در اطراف آنها ایجاد شود.
• افزایش آگاهی عمومی: با بالا بردن آگاهی عمومی نسبت به اهمیت شیرهای سنگی، می‌توان مردم را به حفظ و نگهداری از این آثار تشویق کرد.

نقش فیلم شیرهای سنگی:

فیلم "شیرهای سنگی" به کارگردانی مسعود جوزانی، نقش مهمی در معرفی شیرهای سنگی و فرهنگ پهلوانی مردم بختیاری به مخاطبان داشته است. این فیلم، تصویری زیبا و ماندگار از این مجسمه‌های سنگی و داستان‌های مرتبط با آنها را به نمایش گذاشته است.

حفظ و احیای شیرهای سنگی، وظیفه‌ای همگانی است. با تلاش و همدلی همه افراد، می‌توان این آثار ارزشمند را برای نسل‌های آینده حفظ کرد.