رود گرگر، که با نام‌های دودانگه، اردشیرگان و مسرقان نیز شناخته می‌شود، شاهکاری از مهندسی ایران باستان و یکی از میراث جهانی یونسکو در ایران است. این رودخانه که شاخه‌ای دست‌ساز از رودخانه کارون است، در استان خوزستان و در شمال شهر شوشتر از طریق بند میزان از کارون جدا شده و پس از طی مسافتی در حدود 82 کیلومتر، در منطقه بند قیر به شاخه اصلی کارون می‌پیوندد.

تاریخچه

حفر کانال گرگر به دوره‌های هخامنشی تا ساسانی نسبت داده می‌شود. کتاب سریانی رویدادنامه خوزستان از این رود با نام اردشیرگان نام می‌برد. شاپور اول ساسانی از اسیران رومی برای ساخت یا بازسازی بند قیصر و سایر بخش‌های سیستم آبی شوشتر، از جمله گرگر، استفاده کرد.

میراث جهانی یونسکو

رودخانه گرگر به همراه ۱۲ اثر تاریخی دیگر شوشتر در سال ۱۳۸۸ به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. برخی از اجزای سیستم آبی تاریخی شوشتر که در مسیر این رودخانه دست‌کند قرار دارند عبارتند از:

• بند میزان
• پل بند گرگر
• مجموعه آبشارها و آسیابهای آبی
• بند برج عیار و نیایشگاه صابئین
• بند ماهی بازان شوشتر (بند خداآفرین)

اهمیت

گرگر علاوه بر ارزش تاریخی، از نظر اقتصادی نیز برای مردم منطقه حائز اهمیت بوده است. در گذشته از این رودخانه برای آبیاری زمین‌های کشاورزی، آسیاب کردن گندم و تولید برق استفاده می‌شده است.

تهدیدها

متاسفانه، رودخانه گرگر با خطرات متعددی از جمله دفع فاضلاب شهری، نشت از خطوط لوله فرسوده و ساخت و سازهای غیرمجاز روبرو است. این عوامل نه تنها به سلامت و زیبایی این اثر تاریخی آسیب می‌زنند، بلکه بقای آن را نیز به خطر می‌اندازند.

حفاظت و احیاء

حفاظت و احیای رودخانه گرگر نیازمند توجه و اقدام فوری مسئولان و مردم منطقه است. برای حفظ این میراث ارزشمند، باید اقداماتی مانند:

• اتصال خطوط فاضلاب شهری به تصفیه‌خانه
• تعویض خطوط لوله فرسوده
• جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز
• افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت این اثر تاریخی

انجام شود.

گردشگری

رودخانه گرگر با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بی‌نظیر، مقصدی ایده‌آل برای گردشگران است. بازدیدکنندگان می‌توانند از تماشای مناظر چشم‌نواز این رودخانه، قدم زدن در کنار آن و بازدید از آثار تاریخی واقع در مسیر آن لذت ببرند.