روزنامه ایران، شماره ۱۷۷۱ - سال هفتم - پنجشنبه ۹ فروردین ۱۳۸۰

ایل باصری از ایلات پنجگانه معروف به «ایلات خمسه» تشکیل شده است.
ایلات خمسه، اتحادی از پنج ایل بزرگ است که با توجه به مقتضیات و شرایط زمان عهد قاجار تشکیل شد. این اتحاد برای مقابله با دسته بندیهایی که آن زمان بود بین پنج ایل «باصری»، «عرب»، «بهارلو»، «اینانلو» و «نفر» به وجود آمد و از دیرباز محل استقرار ایلات خمسه بیشتر در شرق استان فارس است. »
محمد محمدی که خود از جامعه عشایری است، هدف از پژوهش خود را علاوه بر شناساندن سابقه تاریخی «ایل باصری»، احساس تعلق و هویت نسل جوان عشایری به تبار و اصالت قومی و ملی یاد می کند.
مسیر عشایر کوچ رو باصری در استان فارس از «اقلید» در شمال، تا «لارستان» در جنوب استان است. برای فعالیت پژوهشی و سفرهای متعدد در کشور، محمدی بر پراکندگی افراد ایل باصری در نقاط مختلف ایران تأکید دارد.
پیش از این گفته می شد باصریها بیشتر در فارس ساکن هستند و در بقیه نقاط کشور چندان اثری از آنها نیست.
اما من ایل باصری را در استانهای اصفهان، قم، مرکزی، تهران و سمنان، خراسان، یزد و کرمان نیز یافتم.
از دلایل مهاجرت گروه زیادی از ایل باصری به نقاط مختلف کشور اختلافهای ایلی، اعمال سیاستهای خاص حکومتها و مشکلات طبیعی است.
ایل باصری به دو شاخه مهم «ویسی» و «علی میرزایی» تقسیم شده است و هرچند که در گذر زمان این تقسیم بندی دستخوش برخی تحولات و دگرگونیها شده است اما چارچوب و اساس کلی همان است.
این تحقیق با استناد به مدارک معتبر به بررسی مبارزات عشایر باصری در مقابله با استعمار و عوامل مستبد داخلی پرداخته است و به اسامی شیرزنان زیاد اشاره دارد که با پذیرش انواع خطرها به استقبال حوادث مختلف شتافته اند و همدوش با مردان در برابر دشمن به خلق حماسه پرداخته اند. طبق سندی قبل از سال «۱۳۲۰» شمسی فرماندهی ارتش دستور داد از اشتغال زنان عشایری به فعالیتهایی چون قالیبافی، پشم ریسی، شبانی ممانعت شود.
ارتش رضاخانی بر این باور بود که به دلیل اشتغال زنان عشایری در فعالیتهای تولیدی و رتق و فتق امور خانوار و فراغت و فرصت، مرد ایل به شورش و عصیان در برابر دولت برمی خیزد. در بررسی ساختار اجتماعی و خانوادگی ایل باصری، محمدی کلانتر را در رأس هرم قدرت نظام ایلیایی معرفی می کند که بسیاری از فعالیتها و کارها با نظر او است و دیگران تمکین در برابر او را وظیفه می پندارند.
شیراز ـ زهرا خان فزا