موضوع : شهرشناسی | قم شناسی

پسوندهای "جه" و "ینه" در آوایش قمی

الف) پسوند "جه":

یکی از پسوندهای آوایش قمی، پسوند "جه" تصغیر است. این پسوند از ابدال واج "چ" به "ج" در آغاز پسوند فارسی "چه" پدید آمده است:

خالخالونجه: خارخارانچه؛ قلقلک.
سِراجه: سَراچه؛ روستایی در جنوب شرق شهر قم که اکنون از توابع بخش مرکزی شهرستان قم و جزو دهستان قنوات است.
سُرخَجه: سُرخچه.
سیاجه: سیاهچه؛ گیاهی مانند گندم با دانه‌های بزرگتر از گندم.
گوشمالونجه: گوشمالانچه؛ هزارپا.
لوجّه: کلوچه کوچک سنتی.
هُلهُلیجه: صوتی برای تمسخر؛  در تعبیر "هُلهُلیجه کردن" کنایه از تمسخر.

ب) پسوند "ینه":

این پسوند، معنای نسبت می‌دهد و گاه صامت " ی" آن به مرور زمان حذف شده است. همچنین گاه به جای آن، پسوند "انه" نسبت می‌نشیند:

بَسّینه: بستینه؛ بقچه کوچک.
پَسینه: صندوق‌خانه منازل سنتی.
تِرِشنه: تراشینه؛ تراشه؛ خرده.
خُرُشنه: خروشینه؛ غُرّش جانوران. 
زردینه/زردونه: زرده‌ تخم‌مرغ.
سیفیدینه/سیفیدونه: سفیدینه/سفیدانه؛ ۱. بخش سفید چشم. ۲. سفیده تخم‌مرغ.
سیائینه: سیاهینه؛ ۱. مردمک. ۲. در تعبیر "سیائینه کسی رفتن": سایه به سایه؛ کنایه از تعقیب کردن کسی. ۳. در تعبیر "سیائینه رفتن چشم": تار شدن دید چشم همراه با گیج رفتن سر.

با درخواست اصلاح و تکمیل.

دکتر علیرضا فولادی

نظر شما