پسوندهای "جه" و "ینه" در آوایش قمی
الف) پسوند "جه":
یکی از پسوندهای آوایش قمی، پسوند "جه" تصغیر است. این پسوند از ابدال واج "چ" به "ج" در آغاز پسوند فارسی "چه" پدید آمده است:
خالخالونجه: خارخارانچه؛ قلقلک.
سِراجه: سَراچه؛ روستایی در جنوب شرق شهر قم که اکنون از توابع بخش مرکزی شهرستان قم و جزو دهستان قنوات است.
سُرخَجه: سُرخچه.
سیاجه: سیاهچه؛ گیاهی مانند گندم با دانه‌های بزرگتر از گندم.
گوشمالونجه: گوشمالانچه؛ هزارپا.
لوجّه: کلوچه کوچک سنتی.
هُلهُلیجه: صوتی برای تمسخر؛ در تعبیر "هُلهُلیجه کردن" کنایه از تمسخر.
ب) پسوند "ینه":
این پسوند، معنای نسبت می‌دهد و گاه صامت " ی" آن به مرور زمان حذف شده است. همچنین گاه به جای آن، پسوند "انه" نسبت می‌نشیند:
بَسّینه: بستینه؛ بقچه کوچک.
پَسینه: صندوق‌خانه منازل سنتی.
تِرِشنه: تراشینه؛ تراشه؛ خرده.
خُرُشنه: خروشینه؛ غُرّش جانوران.
زردینه/زردونه: زرده تخم‌مرغ.
سیفیدینه/سیفیدونه: سفیدینه/سفیدانه؛ ۱. بخش سفید چشم. ۲. سفیده تخم‌مرغ.
سیائینه: سیاهینه؛ ۱. مردمک. ۲. در تعبیر "سیائینه کسی رفتن": سایه به سایه؛ کنایه از تعقیب کردن کسی. ۳. در تعبیر "سیائینه رفتن چشم": تار شدن دید چشم همراه با گیج رفتن سر.
با درخواست اصلاح و تکمیل.
دکتر علیرضا فولادی
نظر شما