مقدمه:

موسیقی همواره در جای جای خراسان با آداب و رسوم مختلف پیوند داشته و در هر گوشه از این خطه پهناور، نوای خاص خود را طنین انداز کرده است. موسیقی رمضان نیز به عنوان یکی از جلوه‌های این پیوند عمیق، در ماه ضیافت الهی حال و هوایی معنوی به رمضان این دیار می‌بخشد.

شوخوانی، نوای سحرهای رمضان:

در میان نواهای مختلف رمضان، شوخوانی جایگاه ویژه ای در تربت جام، تایباد و خواف دارد. این شیوه آوازخوانی که معمولاً از پاسی مانده تا سحرگاه آغاز می‌شود و تا قبل از اذان ادامه می‌یابد، در فضای آرام و ساکت شب، نوای دلنشینی را در گوش جان روزه‌داران می‌نوازد.

هدف از اجرای شوخوانی:

هدف اصلی از اجرای شوخوانی، ایجاد فضایی معنوی و روحانی برای عبادت، دعا، استغاثه و توبه در سحرگاه ماه مبارک رمضان است.

این نوای روح‌نواز، روزه‌داران را از خواب بیدار می‌کند تا از برکات و فیوضات سحر این ماه مبارک بهره‌مند شوند و با دلی پاک و صاف به استقبال روزه‌داری بروند.

اشعار و مضامین شوخوانی:

غزلیات و رباعیات با مضامین مناجات‌خوانی، نعت‌خوانی و مدح ائمه اطهار (ع)، از جمله اشعاری هستند که در شوخوانی خوانده می‌شوند.

این اشعار، با نوای خوش خوانندگان محلی، در تاریکی شب طنین‌انداز شده و حال و هوایی ملکوت به سحرهای رمضان در این منطقه می‌بخشند.

نمونه‌هایی از رباعیات شوخوانی:

ای خالق خلق رهنمایی بفرست

ای رازق رزق در گشایی بفرست

کار من بیچاره گره در گره است

کاری بکن و گره گشایی بفرست

ای دلا عالم فانی که ندارد بنیاد

بر دو گیسوی فرح بخش محمد صلوات

یارب به رسالت رسول عربی

یا شاه رسل سید عالی نسبی

دو حصه کنی گناه ما در عرصات

نیمی به علی بخشی و نیمی به نبی

یارب به رسول هاشمی بخش مرا

با فخر تمام عالمی بخش مرا

با آن که جهان طفیل او شد موجود

با سرور کل عالمی بخش مرا

غزلیات:

یکی از مشهورترین غزلیات خوانده شده در شوخوانی، غزلی از خواجه عبدالله انصاری با عنوان "والاترین پیامبر" است که در ادامه به ابیاتی از آن می‌پردازیم:

• خوش‌یتیمی‌در تمام انبیاء تاج سری
• درنســـب از اولیــــن وآخــرین بالاتری
• نام تو طه و‌یاسین و الضحی وصف رخت
• موی تو و اللیل و رویت آفتـــاب خاوری

نقش شوخوانی در حفظ فرهنگ و هویت:

شوخوانی به عنوان یکی از آداب و رسوم کهن رمضان در این منطقه، نقشی مهم در حفظ و انتقال فرهنگ و هویت این سرزمین به نسل‌های آینده دارد.

این آیین معنوی، نسل‌ها را به هم پیوند می‌دهد و یادآور عشق و ارادت مردم این دیار به خاندان عصمت و طهارت (ع) و ارزش‌های والای انسانی است.

امیدواریم با تداوم این آیین کهن، شاهد حفظ و رونق هر چه بیشتر این میراث گرانبها باشیم.