باستان شناسی علمی است که به واسطه دستیابی و حفظ آثار مادی و تاریخی سبب اثبات یک تاریخ و یا روشن نمودن بخش های تاریک دنیای تاریخ می شود. در اینجا گذری به باستان شناسی، تاریخچه و هدف از علم باستان شناسی پرداخته می شود.

در مورد آشنایی با علم باستان شناسی و هدف آن

در جستجو در لایه های عمیق و بی انتهای تاریخ، آنچه بیش از هر چیز به کمک بشر آمده است، آثار مادی و ملموس گذشتگان ما است. علم باستان شناسی علیرغم اینکه علمی جوان و نوظهور تلقی می شود، اما ریشه در هزاران سال کاوش بشر برای کشف پیشینیان خویش دارد.

علم باستان شناسی چیست؟

در تعریف علم باستان شناسی می توان اینطور عنوان نمود، باستان شناسی علمی است که به واسطه دستیابی و حفظ آثار مادی و تاریخی سبب اثبات یک تاریخ و یا روشن نمودن بخش های تاریک دنیای تاریخ می شود. این علم با اینکه زمان زیادی نیست که پا به عرصه ظهور گذاشته است، اما در حال حاضر از مهمترین علوم در شاخه تاریخ است.

تاریخچه علم باستان شناسی

در زمان های گذشته جستجوی عتیقه با هدف منفعت شخصی وجود داشته است. در قرن هجدهم میلادی، این حفاری های غیر علمی به خاطر دستیابی به آثار هنری ارزشمند تاریخی و فروش آنها انجام می شد. در قرن ۱۹ گردشگران به فکر ایجاد راه حلی علمی برای استخراج آثار باستانی افتادند تا از تخریب و از بین رفتن آن ها جلوگیری کنند. کم کم با پیشرفت فرهنگ و علم، توجه به این موضوع اهمیت ویژه یافت. مردم درباره علم باستان شناسی آگاهی پیدا کردند و این علم توانست راه به دانشگاه های معتبر جهان پیدا کند.

هدف از علم باستان شناسی

باستان شناسی و تاریخ دو علم مکمل هم هستند. بیشتر آثار تاریخی مکتوب، در کنار آثار مادی اثبات شده است و ارزش پیدا می کنند. علم باستان شناسی با کاوش در میان غارها و کوه ها و جنگل ها مسیر تاریک تاریخ را روشن می کند.

این علم می کوشد دانشی از مسیر زندگی گذشتگان را به صورت ملموس و آشکار به ما بیاموزد. در این علم هر موضوع تاریخی با وجود یک اثر شکل می گیرد و هر اندیشه ای تجسم می یابد. از تحقیق در آنچه به عنوان آثار باستانی شناخته می شود می توان تحریفات تاریخ را تصحیح کرد. می توان به روش و قانون اقوام گذشته پی برد. یکی از مهم ترین کاربردهای باستان شناسی در علم معماری تجلی پیدا می کند. دست یافتن به شیوه های معماری در گذشته سرآغاز پیدایش معماری نوین است.

باستان شناسی در ایران

باستان شناسی در ایران به قرن ۱۸ و ۱۹ میلادی برمی گردد. زمانی که کاوشگران اروپایی در جستجوی گنجینه های باستانی، شروع به کندوکاو در آثار معروف مخصوصا در شوش و خوزستان و شیراز نمودند. به تدریج آشنا شدن مردم بومی با این دستاورد باعث شد آنها روبه حفاری هایی غیر اصولی در محدوده های تاریخی بیاورند.

در زمان قاجار به واسطه قراردادی ننگین بین شاهان قاجار و موزه لوور فرانسه، انحصار حفاری های باستانی در تمام خاک ایران به فرانسه واگذار شد. در همین زمان بود که منشور کوروش هخامنشیان که در کاوش های گروه باستان شناسی فرانسوی به دست آمد از ایران خارج شد. در این زمان حتی خود ایران هم حق بهره برداری از این آثار را نداشت.

پس از انقلاب با توسعه فرهنگ در زمینه آثار باستانی، علم باستان شناسی در پرتو دانش بومی رشد کرد و هم اکنون نیز ایران که از کهن ترین تاریخ های دنیا برخوردار است از ستون های اصلی علم باستان شناسی در جهان به شمار می آید.