محرم در تهران قدیم، تجربه‌ای منحصر به فرد و سرشار از آداب و رسوم و سنت‌های عزاداری بود. در این ایام، شهر حال و هوایی غم‌بار و روحانی به خود می‌گرفت و مردم با شور و شعور خاصی به سوگواری سیدالشهدا (ع) و یاران باوفایش می‌پرداختند.

برخی از مهم‌ترین آئین‌های عزاداری در تهران قدیم عبارت بودند از:

علم‌گردانی: علم‌های عزاداری که نماد بیرق‌های لشکر امام حسین (ع) بودند، در کوچه‌ها و خیابان‌ها گردانده می‌شدند و مردم با نوحه‌خوانی و مرثیه‌سرایی، ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت نشان می‌دادند.
 

تعزیه: تعزیه، نوعی نمایش مذهبی بود که به روایت واقعه کربلا و مصائب اهل بیت (ع) می‌پرداخت. تعزیه‌خوان‌ها با لباس‌های مخصوص و با لحنی حزن‌انگیز، وقایع کربلا را به تصویر می‌کشیدند و تماشاگران را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دادند.

روضه‌خوانی: در مساجد و تکیه‌ها، وعاظ و روضه‌خوان‌ها به بیان مصائب و مظلومیت‌های امام حسین (ع) و یارانش می‌پرداختند و مردم با اشک و ناله، به سوگواری می‌پرداختند.

سینه زنی و زنجیر زنی: دسته‌های عزاداری با سینه زنی و زنجیر زنی در خیابان‌ها حرکت می‌کردند و با نوحه‌خوانی و مرثیه‌سرایی، ارادت خود را به خاندان معصومین (ع) نشان می‌دادند.

آب دادن و شربت دادن: در طول مسیرهای عزاداری، موکب‌هایی برپا می‌شدند که به عزاداران آب و شربت می‌دادند. این کار به عنوان نوعی نذر و صدقه برای ثواب و آمرزش گناهان انجام می‌شد.

اطعام عزاداران: در بسیاری از خانه‌ها و مساجد، نذری پخت می‌شد و بین عزاداران پخش می‌شد. قیمه پلو، آش رشته، حلیم و عدسی از جمله غذاهای نذری رایج در محرم بودند.

قیمه پلو و نذری در محرم:

قیمه پلو یکی از غذاهای نذری رایج در محرم بود و قدمت آن به دوره قاجار باز می‌گردد. در آن زمان، گوشت به وفور یافت می‌شد و قیمه پلو غذایی مقوی و مناسب برای اطعام عزاداران بود.

برخلاف نذری‌های امروزی که در تمام طول دهه محرم پخش می‌شوند، در قدیم نذری ظهر عاشورا به دلیل کمبود، ارج و قرب خاصی داشت و دریافت آن به منزله برآورده شدن حاجت تلقی می‌شد.

محرم در تهران قدیم، آیینه‌ای از عشق و ارادت مردم به خاندان عصمت و طهارت بود. این سنت‌ها و آداب و رسوم، تا به امروز نیز به عنوان میراثی گرانبها حفظ شده‌اند و هرساله در ماه محرم، جان و روح تازه‌ای به شهر می‌بخشند.