پنجشنبه 7 تیر ,1375 27 ژوئن ,1996 سال چهارم , شماره 1004

نگاهی به موقعیت بازرگانی صنایع غذایی کشور
یکی از مهمترین مسایلی که مانع ورود تولیدکنندگان جهان سوم و
کشورهای درحال توسعه به بازارهای جهانی می شود, ناتوانی این
تولیدکنندگان در حفظ و رعایت استانداردهای بین المللی و ملی سایر
کشورهایی است که به این محصولات نیاز دارند. بنابراین کالای تولیدی آنها
نمی تواند به آسانی در گوشه و کنار جهان جذب شود وبه ناچار
به سرزمینهایی حمل می شود که حساسیت زیادی در برابر کیفیت کالا ندارند
وبه دلیل فقر اقتصادی بیشتر به خرید کالاهایی متمایل هستند که در
بازارهای جهانی باقیمت های نازلی معامله می شود.
خوشبختانه ایران در جرگه این کشورها قرار ندارد و بازار داخلی نیز
که همواره درپی دسترسی به کالاهای مرغوبتر است, تولیدکنندگان محصولات
غذایی را در سالهای اخیرمجبور کرده است که به رعایت استانداردهای
اجباری داخلی توجه کنند و برای مقابله باحضور روزافزون محصولات خارجی
حتی از مرز این استانداردها نیز, پا فراتر نهند. ازسوی دیگر موقعیت
آب و هوایی ایران به گونه ای متنوع و سرشار از موقعیتهای مناسب برای
تولید انواع محصولات کشاورزی است که هرکدام به آب و هوایی خاص ,
وابسته اند وبه همین جهت کشورهای مختلف هرکدام بیش از انواع معدودی از
این محصولات رانمی توانند به بازارها عرضه کنند.
باوجود موقعیت جغرافیایی کاملا مناسب, ایران در یک قرن اخیر جز در
مورد خشکبار, در بازارهای جهانی توفیق چندانی نداشته است. اغلب
صادرات اقلام صنایع غذایی کشور در این دوره شامل انواع کنسروها بوده
که آنهم پی گیری نشده و در مواردمتعدد به دلیل ارسال محموله خارج از
استاندارد, به موقعیت بازار صادراتی محصولات غذایی کشور لطمه زده است.
حرکت به سوی خودکفایی در زمنیه تولید صنایع کشور, در این بخش به مشقت
زیادی احتیاج نداشت. در حقیقت با حذف کنترلهای مربوط به نرخ فروش در
بازار داخلی, صنایع غذایی با سرعت نسبت به بازسازی خطوط تولیدی و
ارتقای سطح کیفی محصولات خود برنامه ریزی کردند و چون زمان لازم برای
تغییر و اصلاح کیفیت تولید در مورد صنایع غذایی بسیار کوتاهتر از
سایر بخشهای صنعتی کشور است, محصولات عرضه شده به بازار داخلی به سرعت
بهبود یافت و ارتقای کیفی محصول چه از نظر محتوی و چه شکل ظاهری و
بسته بندی آن دچار دگرگونی شد.
اکنون بیشتر محصولات صنایع غذایی کشور به راستی امکان ورود
به بازارهای بین المللی را دارند و دیگر مجبور نیستند در جستجوی
خریدارانی برآیند که خواهان کیفیت پائین بوده و پول کمتری برای خرید
از این بازارها دارند.
می دانیم که تامین مواد غذایی در همه کشورها, جزو اولویتهای اساسی
دولت و جامعه است. بنابراین هرمقدار محصول غذایی که در بازارهای
جهان عرضه شود, فروخته می شود و زیادی عرضه, تنها می تواند روی نرخهای
فروش تاثیر منفی بگذارد. با وجوداین در این بازارها همواره خریداران
زیادی وجود دارند که درپی خریدن کالای مرغوب هستند و شانس قطعی با
تولیدکنندگانی است که کیفیت محصولات خودرا در سطح قابل رقابتی حفظ
می کنند. اما برای حضور مطمئن در بازارهای جهان به ابزارهای دیگری جز
محصول مرغوب, نیاز است. تولیدکنندگان داخلی باید که خودرا به این
ابزارها مجهز کنند. مهمترین وسیله یرای یافتن جای پای مناسب در این
بازارها, حفظ کیفیت محصول در سطح مطلوب ومورد نظر خریدار است.
بنابراین نخستین گام آن است که صاحبان صنایع غذایی, مسیرتولیدی خود
را از مرحله انتخاب و دریافت مواد اولیه, نگاهداری مواد اولیه ,
فرآوری محصول نهایی در خطوط تولید, بسته بندی و جریان حمل تا تحویل
به توزیع کننده, موردارزیابی مجددی قرار بدهند. مقررات جهانی کیفیت
مدیریتی در واحدهای صنعتی , موسوم به استانداردهای سری ایزو 9000 است .
در صورت کسب چنین گواهینامه ای, یک سند معتبر بین المللی در اختیار
تولیدکنندگان مواد غذایی کشورمان قرار خواهد گرفت تابتوانند با
استناد به آن در نخستین گام, اطمینان لازم را در خریداران ایجاد
کنند. یک کار دیگر که نبایستی از نظر دور بماند, انجام پروژه های
تبلیغاتی و بازاریابی است. در حقیقت مصرف کنندگان اروپایی که شامل بخش
اعظم مشتریان کالای غذایی ایران می شود به شیوه های تبلیغی متفاوتی خو
گرفته اند که موثر بودن آن به اثبات رسیده وکارشناسان بازاریابی
به موفقیت آنها یقین دارند. بنابراین صاحبان صنایع غذایی بایدجایگاه
مناسب بازاریابی به شیوه اروپایی آنرا احساس کرده و با استفاده از
همکاری بازاریابان داخلی, به شناسایی زمینه های مناسب تبلیغی اقدام
کنند. در این شیوه اصل بردرستی پیام و احتراز از شعارهای بی محتوی و
دور از واقعیت است. بخصوص در زمینه محصولات غذایی شعارهایی که نادرستی
آن با یکبار مصرف کالا, مشخص می شود,جایی ندارد. اگر بهترین کالا را
تولید و اعلام می کنیم, این شعار باید متکی بر تایید رسمی موضوع از سوی
سازمانهای کنترل کیفی کشورهای مقصد و یا سایر سازمانهای
معتبربین المللی باشد. حساسیت بازار محصولات غذایی به اندازه ای بالاست
که اگر تنها یک مصرف کننده ناراضی شود, می تواند جمع کثیری از مشتریان
دیگر را نیز از صف متقاضیان خارج کند.
استفاده از فرصت های بین المللی برای معرفی کالای تولیدی, گام دیگری
است که درجریان بازاریابی باید از اهمیت فراوان برخوردار شود. شرکت
در نمایشگاههای عمومی واختصاصی, در گوشه و کنار جهان و عرضه مستقیم
کالا به مشتریان, پیشرفت زیادی را درکار بازاریابی, امکان پذیر خواهد
ساخت.
یک مورد دیگر, وضعیت بسته بندی کالاست. در ایران معمولا این عقیده از
سوی مصرف کنندگان کالاهای صنایع غذایی ابراز می شود هزینه اضافی مربوط
به ارتقای کیفیت بسته بندی, به آنها ربطی ندارد و هزینه بی ثمری را
به آنان تحمیل می کند. در بازارهای جهانی اما, این اظهار مردود است و
سهم موفقیت در مرحله فروش, به میزان گسترده تری به چگونگی بسته بندی
نهایی محصول مربوط می شود و مصرف کنندگان اروپایی به آسانی هزینه اضافی
بسته بندی بهتر را, پرداخت می کنند.
کار دیگری که برای توسعه بازارهای بین المللی لازم است, رعایت مقررات
و شرایطمربوط به حمل و نقل کالاست. تولیدکنندگان بایستی مطمئن شوند که
وضعیت بسته بندی و جریان حمل به گونه ای تدارک دیده شده است که محصول با
کیفیت تعیین شده به دست مصرف کننده خواهد رسید. با رعایت تمامی این
مراحل, به نظر نمی رسد برای ورود ایران به صحنه بازارهای بین المللی
محصولات غذایی, مانع دیگری برسر راه باشد.