شنبه 9 تیر ,1375 29 ژوئن ,1996 سال چهارم , شماره 1005

آمارها و ارقام حاکی از آنند که بخش مسکن در سالهای پس از پیروزی
انقلاب اسلامی, به دلایل متعدد کمتر از سطح عمومی قیمتها در کشور
افزایش قیمت داشته است, دلایل این امر, البته متفاوت و متعدد است. ا
ما در 18 سال 135573 قیمت مسکن در کشور 11,8 برابر افزایش یافته ,
اما در مورد نرخ تورم , این رقم حدود 24,5 برابر بوده است . به این
ترتیب , قیمت مسکن در 18 سال گذشته کمتر از نصف قیمت سایر کالاها دچار
افزایش شده است.
از سوی دیگر, همین افزایش قیمت مسکن نیز, به گواه ارقام و اسناد
رسمی منتشره ازسوی وزارت مسکن و شهرسازی مندرج در بولتن ویژه بانک
مرکزی جمهوری اسلامی ایران, در استان تهران از سطح متوسط کشور و
بسیاری از استانهای محروم کمتر بوده است. همین افزایش در استان
تهران نیز تا حد بسیاری معلول افزایش ناچار قیمت مصالح ساختمانی
است. بنابراین, مسکن در مقایسه با سایر کالاها اصلاگران نیست.
با این همه و با وجود این همه اسناد, اینکه گروهی از مقامات سیاسی
و فنی کشور در عالیترین سطوح اجرایی مثلا افزایش قیمت مسکن و
گرانی آن در تهران را به برج سازی در سالهای اخیر نسبت می دهند, بیش
و پیش از آنکه از اظهارات کارشناسی و تخصصی برخاسته باشد, معلول
سوارشدن بر موج جریانات سیاسی و بهره برداری از احساسات پاک مردمی
است.
در کشور ما, سالانه حدود 30 میلیون متر مربع واحد مسکونی در شهرها
ساخته می شود که درسالهای اخیر, بسیار کمتر از0,5 درصد دقت
بفرمایید: فقطنیم درصد آن هم به صورت برج درشهر تهران ساخته
شده است. اما جالب اینجاست که مثلا در تمام این سالها, بیشترین
افزایش قیمت مسکن در استان کهکیلویه و بویراحمد اتفاق افتاده است.

پیرامون مسائل و جنبه های فرهنگی و فنی ساخت و ساز برج در شهر
تهران, البته سخن بسیار است و پیداست که این امر باید با توجه به
ضرورتهای بهره برداری بهینه از فضاهای شهری تهر ان, با مطالعه بسیار
صورت گیرد. اما این اتهام که برجها می توانند عامل گرانی مسکن باشند,
بی کم و کاست و در خوشبینانه ترین حالت, یک افسانه است.
صدای آژیر خودروی آتش نشانی لحظه ای قطع نمی شد و راننده جوان پدال
گاز را تا آخر به سمت پائین می فشرد. راه, طولانی نبود,از میدان
حسن آباد تا چهارراه استانبول, اما به نظرش خیلی طولانی می آمد.
قطرات عرق ابتدابر پیشانی اش آشکار شد و چون جویی کوچک بر پهنه
صورتش جاری شد و قطره ای نیز پس از گذشتن از ابروان پرپشتش به داخل
چشمش وارد شد. اما او بی توجه به این قطره عرق مزاحم به سرعت خود
را به محل حادثه رساند. ازدحام جمعیت و همهمه آنان اجازه نمی داد که
ماموران آتش نشانی بدانند چه روی داده است. صف جمعیت را به طرف یک
حلقه مرکزی شکافتند و به زحمت خود را به محل اصلی حادثه رساندند.
جوانی دراز به دراز بر حیاط ساختمان 16 طبقه پلاسکو افتاده و مرده
بود. از جیب او تکه کاغذی بیرون آوردند که با خطی ناخوانا نوشته شده
بود: در مرگ من کسی مقصر نیست. من به خاطر اینکه نتوانستم کارگیر
بیاورم خودم را کشتم. او خودش را از رستوران ساختمان پلاسکو که در
بالاترین طبقه قرار داشت به پائین افکنده بود.
از مرد کهنسالی که جریان این رویداد را برایم تعریف می کردپرسیدم ,
یادتان هست این حادثه در چه سالی اتفاق افتاد.
پیرمرد چینی بر ابروان سفیدش انداخت و پس از کمی مکث گفت: سال 1346
یا 1347 بود.
تاریخچه ساختمانهای بلند
آن دسته از ساکنان قدیمی تهران که منظره ای از ساختمانهای تهران
در یادشان مانده است , خوب به یاد دارند که در اواسط دهه ,1340
ساختمان پلاسکو از بیشتر نقاط تهران دیده می شد. این ساختمان که
کاربری تجاری داشت و به سبک ساختمانهای بلند آمریکایی احداث شده
بود, در سال 1342 در 16 طبقه روی زمین و 2 طبقه زیرزمین همراه با 20
واحد در هر طبقه بنا شد.
. ناهید رنجبر که تاریخساختمانهای بلند تهران را بررسی کرده
است معتقد است: اولین ساختمان بلند در تهران در سال 1341 در زمینی
به مساحت 4300 مترمربع با 30 هزار مترمربع زیر بنا در 14 طبقه و 55
واحد بازرگانی و تجاری در هر طبقه احداث شد.
وی می افزاید: برج بانک کار باکاربری اداری که در سال 1342 در
19 طبقه احداث شد را می توان از قدیمی ترین ساختمانهای بلند در تهران
دانست.
به گفته رنجبر, اولین ساختمان های بلند مسکونی تهران معروف به سه
برج سامان درسال ,1348 در بولوار کشاورز با22 طبقه و 72 متر
ارتفاع بناشد.
در زمان پیروزی انقلاب اسلامی , ساختمانهای مسکونی اسکان با 70 متر
ارتفاع وپارک پرنس با 72 متر ارتفاع , بلندترین ساختمانهای مسکونی
و ساختمان وزارت کشاورزی با 62 متر ارتفاع بلندترین ساختمانهای
دولتی بودند.
پس از انقلاب اسلامی و جنگ ایران و عراق, ساختمان بانک صادرات معروف
به برج سپهر در قلب تهران , در سال 1370 احداث شد. این ساختمان با
120 متر ارتفاع و 27 طبقه , بلندترین ساختمان شهر تهران است .
برج ها و نظریات
سر بر آوردن برجهای متعدد درتهران به ویژه در مناطق شمالی شهر
موجب شده است تا پدیده برج سازی از زوایای مختلف وتوسط افراد
گوناگون مورد توجه قرار گیرد.
متخصصان برنامه ریزی شهری ,اندیشمندان علوم اجتماعی ,
دست اندرکاران امور فرهنگی, اقتصاددانان و.. . هر کدام از دیدگاه
خاصی به پدیده برج سازی نگریسته و معایب و مزایای آن را بر می شمرند.
یکی از برنامه ریزان شهری می گوید: باید پدیده برج سازی مثل هر پدیده
دیگر برخورد علمی شود.
اظهارنظر کلی درباره این پدیده که صرفا خوب یا بد است, نمی تواند
برخوردی علمی باشد. این پدیده نیز همانند هر پدیده دیگری براساس
ضرورتهای زمان متولد, رشد و توسعه پیدا کرده است.
وی می افزاید: ضرورتها براساس تایید و تکذیب و درک شخصی افراد و
دستگاهها شکل نمی گیرند, بلکه براساس واقعیات عینی اقتصادی, اجتماعی
حاکم بر جوامع شهری و نیازمندیهای جامعه ایجاد می شوند و بر همان
اساس هم جامه عمل می پوشند.
ضرورت برج سازی
اگر با واقعیات جوامع شهری برخورد مناسب, فنی وکارشناسانه صورت
نپذیرد, شاهدبروز ناهنجاریهای اجتماعی ,محیطی و کالبدی مانند
ساخت وسازهای خلاف, بروز پدیده بدمسکنی, مفسده های اجتماعی و
تخلفات عمده ساختمانی مثل باقرآباد, خاک سفید و. . . خواهیم بود.
پیدا شدن 180 نقطه جمعیتی دردهه 1360 در شهر تهران که جمعیتی
معادل 500 هزار نفر رابا نازلترین سطح خدماتی در خودجای داده اند
از نمونه های بارزنپرداختن به ضرورتهاست. یکی ازمسئولان شهرداری
تهران می گوید: آمار پرونده های رسیدگی شده در کمیسیونهای ماده 30
نشان می دهد در دهه 60 به طور متوسط هر شبانه روز حدود 1800 مترمربع
بنای خلاف مازاد بر تراکم ایجاد می شده که قطعا این تخلفات با توجه
به نیاز جمعیت به مسکن و نبود وجود راههای قانونی برای پاسخ دادن به
این خواسته شکل گرفته است.
مهندس ن می گوید: نبود ساز وکارهای مناسب برای انبوه سازی از یک
سو و کمبود زمینهای شهری موجب شده است تا در بسیاری از کلان شهرهای
دنیا, برای گریز از پیدا شدن نقاط جمعیتی پراکنده برج سازی در دستور
کار قرار گیرد.
وی می افزاید: نگاهی به وسعت تهران نشان از یک سو و رشدفزاینده
جمعیت از سوی دیگرموید این است که برج سازی به عنوان یک راه حل
اساسی باید مورد توجه و عمل قرار گیرد.
وی می گوید: گسترش طولی تهران از شمال غرب به رودهن, ازجنوب به
شهرری, از غرب به کرج در سالهای اخیر و پراکنده شدن جمعیت در
وسعتی بیش از حد می تواند زمینه ساز بسیاری از مشکلات شود. که به همین
دلیل ساخت برج باید به عنوان راه حل جایگزین مورد عمل واقع شود.
تمرکز و استفاده بهینه از اراضی شهری می تواند گامی رو به جلو باشد.
گسترش و پراکندگی شهری, نیاز به شبکه های راه طولانی, استفاده از
خودرو شخصی, افزایش مصرف سوخت و آلودگی هوا را در بر خواهد داشت.
مخالفان برج سازی عموما آن را با لوکس سازی مترادف دانسته و به دید
منفی به آن نگاه می کنند.
براساس آمار موجود حدود 88 % ساختمانهای تهران یک و دو طبقه هستند.
یعنی به طور متوسط طبقات ساختمانهای شهر حدود یک طبقه ونیم است که این
موضوع گستردگی بسیار وسیع سطح شهر را بدنبال داشته و مشکلات فراوانی
از نظر حمل و نقل, توزیع فضایی خدمات و تجهیزات پدید آورده است.
به طور مثال اگر فرض کنیم متوسط طبقات تهران تا دو برابر سطح فعلی
یعنی سه طبقه افزایش یافته بود آنگاه سطح تهران می توانست تا حدود
نصف کاهش یابد که در صورت تحقق یافتن این امر, بسیاری از مسائل و
مشکلات کنونی که شهر تهران با آن روبرو است, وجود نمی داشت و یا حداقل
باین شدت و بحران نبود.
براساس آمار موجود از 10 میلیون و 51 هزار ساختمان موجوددر
تهران حدود 99,7 درصدساختمانهای تهران زیر 6 طبقه وتنها حدود
0,3 درصد آنها (معادل 26 واحد) شش طبقه و بیشتراست . از این
تعداد 393 آنها درشمار ساختمانهای بلندمرتبه ها(بیش از ده طبقه)
است که بیش از دوسوم آنها در سالهای قبل از انقلاب احداث شده اند.
با توجه به تعداد ساختمانهای بلندمرتبه تهران و مقایسه آن با
ساختمانهای بلندمرتبه شهرهای بزرگ دنیا به خوبی روشن می گرددکه
تعداد بلندمرتبه ها در تهران بسیار ناچیز بوده و در واقع این موضوع
نشانگر این حقیقت است که تهران یکی از کوتاهترین شهرهای بزرگ
دنیاست و هنوزنتوانسته مرحله رشد سه بعدی ویژه شهرهای بزرگ را
جانشین رشد افقی و دو بعدی شهرهای کوچک و متوسط نماید.