در دوره قاجار، به ویژه در زمان پرجمعیت شدن تهران در دوران ناصرالدین‌شاه، قحطی به امری عادی تبدیل شده بود. این مشکل پس از جنگ جهانی دوم با تشدید فقر و کمبود نان، به اوج خود رسید. اما در این میان، برگزاری مراسم مسلمیه و توزیع نان بین زائران، امیدی برای رهایی از گرسنگی بود.

مهمان‌نوازی آستان در زمان قحطی:

نیازمندان می‌دانستند که در ایام مسلمیه می‌توانند با رفتن به حرم، لقمه نانی برای سیر کردن شکم خود پیدا کنند.

سید محسن ماجدی، پژوهشگر، در این باره می‌گوید: "ری در دوره قاجار به دلیل کشت گسترده گندم و جو، اداره غله داشت. به همین خاطر، در زمان قحطی، به ویژه در ایام مسلمیه، اهالی ری نان می‌پختند یا دمپختک با برنج شکسته تهیه می‌کردند و به زائرانی که برای رفع گرسنگی به ری می‌آمدند، می‌دادند."

کمک‌های دولتی و مردمی:

در زمان قحطی، دولت سیب‌زمینی نیز بین مردم توزیع می‌کرد. صف‌های طولانی نان تا ظهر ادامه داشت و هر نفر دو تکه نان دریافت می‌کرد.

علاوه بر کمک‌های دولتی، افراد خیر و ثروتمند شهرری نیز در این ایام به یاری نیازمندان می‌شتافتند. آنها آرد و برنج تهیه می‌کردند و در کاروانسراها دمپختک می‌پختند و به صورت رایگان به مردم می‌دادند.

اقدامات ناصرالدین‌شاه:

فلور، ایران‌شناس، در کتاب خود با عنوان "تاریخ نان در ایران" به قحطی نان و اقدامات ناصرالدین‌شاه برای حل این معضل اشاره می‌کند.

ناصرالدین‌شاه پس از دو قحطی بزرگ، دستور به ساخت سیلو در منطقه شاه‌عبدالعظیم و همچنین تاسیس "اداره انبار غله دارالاخلافه" در وزارت مالیه داد. این اقدامات تا حدی در کنترل اوضاع، کوتاه کردن دست دلالان و تامین آذوقه شش ماهه مردم تهران موثر بود.

با این حال، به دلیل نفوذ افراد سودجو، این اقدامات موقتی بودند و مشکل قحطی و گرانی نان دوباره سر برآورد.

مسلمیه، نمادی از امید و همبستگی:

مراسم مسلمیه در دوره قاجار، فراتر از یک مراسم مذهبی صرف بود. این مراسم در شرایط سخت قحطی، به نمادی از امید، ایثار و همبستگی مردم تبدیل شده بود.

توزیع نان در این مراسم، نجات جان بسیاری از نیازمندان را به ارمغان می‌آورد و سختی قحطی را تا حدی برای آنها قابل تحمل می‌کرد.