پیشنهاده کارشناسی ارشد 1400
پدیدآور: حنان حنفی 
استاد راهنما: بهزاد آزادگان 
استاد راهنما: مریم وراوی پور 
استاد مشاور: جابر سلطانی
دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان - گروه مهندسی آبیاری و زهکشی

چکیده

در مناطق خشک و نیمه خشک مانند اکثر نقاط ایران، آب مهمترین عامل محدود کننده توسعه بخش کشاورزی است. از آنجایی که مقدار عرضه اقتصادی آب همیشه محدود بوده و مقدار تقاضا نیز با افزایش جمعیت دائما بالا میرود، برنامه ریزی جهت استفاده بهینه از آب، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد(عبدالهی و جوانشاه ،2007). با توجه به توسعه سیستمهای آبیاری تحت فشار در کشور و امکان اعمال مدیریت دقیق آبیاری به خصوص در سیستمهای آبیاری موضعی، ضرورت دارد آب دقیقا بر اساس نیاز گیاه در اختیار آن قرار داده شود تا بالاترین کارایی مصرف آب حاصل گردد. (قیصری و همکاران، 2006). میزان بهره برداری از منابع آب زیرزمینی در هر منطقه ارتباط مستقیم با آب مورد نیاز برای آبیاری محصولات کشاورزی در آن منطقه دارد(باریکانی و همکاران، 2012). محدوده ی مطالعاتی تایباد با وسعت 5/2975 کیلـومتر مربـع در 20 کیلـومتری جنـوب شهرسـتان تربت جام و در جنوب حوضه ی آبریز قره قوم قرار دارد. به لحـاظ جغرافیـایی در محدوده ی 60 درجه و 11 دقیقه تا 60 درجه و9دقیقه طول شرقی و 35درجه و12دقیقه تا 34درجه و 36دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. این دشت دارای بیش از 38459.5 هکتارسطح زیرکشت آبی و بیش از 4985 هکتارسطح زیرکشت دیم می باشد. مهمترین محصولات زراعی و باغی شهرستان گندم ، جو ، هندوانه، خربزه ، انگور ، پسته و زعفران است. در تولید محصولات هندوانه ، خربزه و گل محمدی رتبه های اول تا سوم استان را دارا می باشد. در این دشت حدود 330 حلقه چاه ، 80 رشته قنات و 38 چشمه وجود دارد که بیش از 119.74 میلیون متر مکعب آب در سال از این منابع زیرزمینی استحصال می شود و به مصرف کشاورزی می رسد. این تحقیق میزان افت تراز آب زیرزمینی آبخوان دشت تایباد در سال های اخیر و جاری را مشخص کرده و همچنین نشان دادن تاثیر تغییر شیوه های آبیاری سنتی به قطره ای در جهت افزایش بهره وری آب و در نتیجه افزایش صرفه جویی در میزان برداشت و همچنین پیشنهاد الگوی کشت مناسب و کم آب برای دشت مورد مطالعه از مزایای این تحقیق به شمار می رود . این تحقیق صرفا مطالعه موردی می باشد ، با توجه به اینکه سطح کشاورزی شهرستان و این دشت در رتبه های اول تا سوم استان می باشد ، مطالعاتی روی آبخوان و کشاورزی منطقه صورت نگرفته و مدلسازی این آبخوان انجام نشده است ، لذا ارائه الگوی کشت مناسب و بررسی تاثیر آبیاری قطره ای و افزایش راندمان آبیاری بر تراز چاهها و بیلان آبخوان دشت و مدلسازی آن، گزارش و تحقیقی کاربردی بوده و امید است برای سازمان های آب منطقه ای ، جهادکشاورزی و ... مفید باشد. هدف از این مطالعه تحلیل نیاز آبی الگوهای کشت با دو روش آبیاری سنتی و قطره ای و نشان دادن تفاوت میزان مصرف آب در این دو روش آبیاری و تاثیر این اختلاف به عنوان مولفه پارامتر مصرف کشاورزی در معادله بیلان آب زیرزمینی و در نهایت تاثیر این مقدار در تراز آب زیرزمینی در جهت مقابله با افت چاهها می باشد .