۱. اتی:

پسوند صفت‌ساز و مصدرساز.

تعجباتی: شگفت‌انگیز.
دشمناتی: دشمنی.
روواتی/روئاتی: ظاهری.

۲. اره: are/اله: ale:

پسوند صفت‌ساز

جَنگَره/جَنگَله: اهل جنگ و دعوا.

۳. الو: مبدّل آلود:

پسوند صفت‌ساز

جیغالو: جیغو.
خاکالو: پرخاک.
موآلو: پرمو.

۴. اله:

پسوند تصغیر

دسغاله: داس کوچک.
زبراله: نخاله آرد که در الک می‌ماند.

۵. الی:

پسوند صفت‌ساز

سوتالی:  سوختالی؛ حبوبات برشته، بویژه نخود برشته.

۶. امونی/مون/مونی:

بدون "ی"، پسوند صفت‌ساز و با "ی"، پسوند مصدرساز

تِرمونی/تِرِّمونی: کنایه از خرابکاری.
خشکمونی: تهی شدن خانه از خوراکی و مانند آن.
سیرامونی: سیری.
سیرمونی: سیری.
گورمون: ورم موقت غدد لنفاوی.

۷. ایی:

پسوند مصدرساز.

تمونایی: تمامی.

۸. بو: و:

صفت‌ساز

زردمبو: زردرنگ.
شکمبو: شکمو.
شُلمبو: شُل و وِل.

۹. جِنه: مبدّل گینه:

صفت‌ساز

ماشِنجنه: خوراک ماش و روغن.

۱۰. چه:

تصغیر

تختونچه: جای تخت‌مانند کوچک برای نشستن.
چَخچه: چرخچه.
سَرچه: ۱. سر زدن اندک به جایی یا کسی: یه سرچه رفتم بالخونه و برگشتم. ۲. سهم آب. ۳. در باره: سرچه‌ این مطلب.
کُرچه: گُلجه؛ جوانه.

۱۱. خون: مبدّل خانه:

اسم‌مکان‌ساز

سگسارخون: سگسارخانه؛ با حشو تاکیدی سار که خود پسوند موان است و خون به معنای خانه که باز، پسوند مکان است؛ جایی که سگ‌ها زندگی می‌کنند؛ کنایه از جای شلوغ و پر سر و صدا.
شترخون: شترخانه.
عصارخون: عصارخانه، در تعبیر "شتر عصارخون".
گرمخون: گرمخانه حمّام.

۱۲. سار:

اسم‌مکان‌ساز

سگسارخون: [>سگسارخون].
یخسار/یَخَسّار: جای یخ‌بسته.

۱۳. وله: مبدّل اله:

پسوند تصغیر

پنجوله: پنجه‌ کوچک.
پوسوله: غوزه خشک پنبه که پنبه آن را بیرون آورده‌اند؛ کنایه از بسیار لاغر.
دیگوله: دیگ کوچک پخت آبگوشت.

۱۴. ون: ان:

اسم‌مکان‌ساز

تختونچه: جای تخت‌مانند کوچک برای نشستن.
سختون: صخره‌های سخت نزدیک به قله‌ی کوه.

۱۵. ه:

الف) اسم‌ساز

سرسبّه: تنها.
سبّه‌سووار: تکسوار.

ب) معرفه‌ساز

پیشتر، برای معرفه‌سازی، بیشتر کاربرد داشت و امروزه با تغییرات فرهنگی، راجع به اشخاص، معنای تحقیر گرفته است و برای موجودات دیگر، همان کارکرد معرفه‌سازی را دارد:
پیرَنه: پیراهنی که می‌شناسیم.
درخته: درختی که می‌شناسیم.
گربه‌هه: گربه‌ای که می‌شناسیم.

۱۶. ی:

پسوند تحبیب

جواتی: جوادی؛ جواد که دوستش داریم.

۱۷. یات: iyat/یت: iyat:

پسوند قیدساز

راسّیات: راستیات، در تعبیر "راسّیاتش"؛  درحقیقت.
راسّیت: راستیت؛ شکل دیگری از "راسُیات" [> راسّیات].
صپیات: هنگام دمیدن صبح.

با درخواست اصلاح و تکمیل.

دکتر علیرضا فولادی