در مورد وجه تسمیه نام "قم"، نظرات مختلفی وجود دارد که به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱. معرب "کومه"
یکی از مشهورترین نظرات این است که نام "قم" معرب از واژه فارسی "کومه" است. بر اساس این نظر، پیش از آن‌که قم به‌صورت یک شهر درآمده و توسعه یابد، منطقه‌ای بوده که دارای گودال‌های پرآب بوده است. چوپانان در این مناطق برای آب و چراگاه به این گودال‌ها می‌آمدند و برای خود مسکن‌های موقتی به نام "کومه" می‌ساختند. این مسکن‌ها به مرور زمان زیاد شد و تبدیل به دهکده و سپس شهر شد، اما نام "کومه" یا "کوم" بر روی آن باقی ماند.

۲. تغییرات زبان‌شناسی
برخی دیگر معتقدند که نام "قم" می‌تواند ناشی از تغییرات زبانی و تعریب عربی باشد. در این حالت، ممکن است که تغییرات عمده در نام‌گذاری به دوران قبل از اسلام برگردد، که به دلایل مختلف از جمله تغییرات زبان‌شناسی و فرهنگی انجام شده است.

۳. ارتباط با واژه‌های بومی
در پژوهش‌های اخیر، حمید صادقی به بررسی واژه‌های "چُم" و "کُم" پرداخته است. در زبان نایینی که نزدیک به زبان پهلوی ساسانی بوده، "چُم" به معنای باد سرد زمستانی و "کُم" به معنای باد گرم است. با توجه به شرایط جغرافیایی و گرمی هوای قم، ممکن است که "قم" به‌واسطه ارتباط با واژه "کُم" به معنای باد گرم یا شرایط جوی گرم نام‌گذاری شده باشد. این نظریه بر اساس تحلیل شرایط جغرافیایی و ویژگی‌های آب و هوایی منطقه مطرح شده است.

نتیجه‌گیری

وجه تسمیه نام "قم" می‌تواند به دلایل مختلفی مربوط باشد، از جمله تأثیرات زبان‌شناسی، تغییرات فرهنگی، و شرایط جغرافیایی. بررسی‌های مختلف و تحلیل‌های تاریخی و زبانی می‌تواند به درک بهتر این موضوع کمک کند. با توجه به اطلاعات موجود، به‌نظر می‌رسد که نام "قم" می‌تواند از "کومه" معرب شده یا از واژه‌های بومی مرتبط با شرایط جغرافیایی و آب و هوای منطقه باشد.

حمید صادقی