حدود طبرستان و پیشینه تاریخی آن
سرزمین تپورستان در دوران باستان میان دو سرزمین هیرکانی و کادوسی قرار داشت. کتزیاس مورخ یونانی عصر هخامنشی به سرزمین تپوری بین این دو سرزمین اشاره میکند. پولیبیوس نیز به کوههای تپوری بین دروازه کاسپین (گرمسار) و دریای هیرکانی اشاره کرده است. استرابون به سرزمین تپوری در نزدیکی ری و دروازه کاسپین اشاره دارد، و آریان و کوینت کورس در شرح جنگهای اسکندر مقدونی و هخامنشیان به ساتراپ تپوری اشاره میکنند که سرزمین آمارد نیز به آن ضمیمه شده بود.
مورخین ارمنی عصر ساسانی مانند موسی خورنی و سبئوس از تپرستان به عنوان سرزمینی در شمال ایران یاد کردهاند و به شهرهای آمل، رویان و زریچان در آن اشاره کردهاند.
در عصر اسلامی، طبرستان از سمت غرب با دیلم و از سمت شرق با جرجان همسایه بود. این سرزمین شامل شهرهای آمل، ساریه، مامطیر، ترنجه، ربست، میلا، هزارگریب، مهروان، تمیش، تمار، ناتیل، چالس، رویان و کلار بود. در اوج قدرت، گرگان و دیلمان را نیز شامل میشد. مورخان اسلامی مانند زکریای قزوینی در کتاب آثار البلاد و اخبار العباد، و ابن عبدالحق بغدادی، طبرستان را ناحیهای بین عراق و خراسان توصیف کردهاند.
محمد بن محمود بن احمد طوسی طبرستان را اقلیمی دانست که حد آن از بلاد اران تا جرجان و دریای خزر تا طالقان بوده است. حمزه اصفهانی، مورخ قرن سوم، دیلم را بخشی از طبرستان ذکر کرده است. یوزف مارکوارت طبرستان را همان پتشخوارگر میداند. ابن فقیه همدانی نیز پتشخوارگر را بخشی از طبرستان و رویان را یکی از کورههای آن ذکر کرده است.
نام تاریخی سرزمین شمالی ایران در دوران باستان تپوشآری، تپوری و تپورستان بوده است که ریشه در نام قوم تپور دارد. اسدالله عمادی اشاره میکند که اولین بار نام این سرزمین در کتیبههای آشوری بهصورت تپوشآری ذکر شده است. کتزیاس در شرح لشکرکشیهای آشوریان به سرزمین تپوری بین هیرکانی و کادوسی اشاره کرده و پولیبیوس نیز به کوههای تپوری در حدفاصل دروازه کاسپین و دریای هیرکانی اشاره دارد. استرابون نیز به سرزمین تپوری در نزدیکی ری و دروازه کاسپین اشاره کرده است.
نام این سرزمین در سکههای اسپهبدان طبرستان بهصورت تپورستان ذکر شده است.
نظر شما