♻️ اراضی محمدیوسف خان هزاره معروف به صولت السلطنه، خان بزرگ مناطق باخرز و جام و نماینده مشهد در پنجمین دوره مجلس مشروطه، توسط رضاشاه پهلوی مصادره شد.

♻️ صولت، پس از سقوط رضا شاه،  تلاش کرد که اموالش را پس بگیرد و حتی برای این منظور دست به تصرف شهرهای شرق خراسان زد اما موفق نشد و سرانجام در مهر 1322 با گلوله یکی از مامورین حکومت در نزدیکی روستای اشتیوان باخرز کشته شد.

♻️ صولت ذاتا انسان متمرد و ستیزه جویی نبود و تا آخرین لحظه عمرش تلاش می کرد که این ماجرا با مصالحه حل شود و خون کسی ریخته نشود. حتی زمانی که مشهد را تصرف کرده بود می کوشید تا از طریق مطبوعات و واسطه کردن تجار و روشنفکران تا حد امکان زمینه مذاکره با حکومت مرکزی را فراهم کند اما متاسفانه بصورت ناخواسته به مسیر خونبار کشیده شد.

♻️ برخلاف اغلب طغیان های تاریخ معاصر ایران که ریشه مذهبی یا قومی داشتند، شورش صولت ریشه مذهبی و قومی نداشت و ترکیبی از فارس، کرد، کرمانج و بلوچ سنی و شیعه در آن مشارکت داشتند. ضمن اینکه کل خوانین محلی هم متحد صولت بودند.

♻️ به عنوان مثال شاه عالمی ملاک بزرگ فریمان، رسول زوری خان صالح آباد، کلالی های جام، انصاری های شهرنوباخرز، اسدی های بالا ولایت و عبدالقادر سلطان اسکندی زمیندار بزرگ میان ولایت و عشقعلی خان جیزآبادی و غلامحسین خان اشتیوانی و نیز خاوری های فریمان همه در سپاه صولت بودند و در فتح شهرهای خراسان هریک فرماندهی بخشی از قشون را برعهده داشتند.

♻️ البته بعد از قتل صولت، برای خوانین و معتمدین هم پیمان او درد سرهایی درست شد. برخی حامیان صولت در میان ولایت و مشهد ریزه بصورت دستجمعی به مکه عزیمت کردند تا از فشار حکومت در امان بمانند.

♻️ ورثه صولت هم چندسالی پیگیر استرداد اموال مصادره شده در باخرز و جام بودند که نتیجه ای حاصل نشد و دولت املاک کوچکی در ورامین تهران در اختیار ورثه او گذاشت. املاک احمد آباد جام هم ظاهرا همان سالها به آستان قدس واگذار شده بود.

♻️ بعد از قتل صولت همچنین، برادران او نیز محاکمه و تبعید شدند. منتصرالملک به گرگان و محمدخان به ورامین تبعید شد. احمدخان در تهران کارمند وزارت راه شد و سپس به وزارت دربار راه یافت. غلامحسین خان اسدی که در اشتیوان به صولت پناه داده بود در خانه اش تیرباران شد.

♻️ بعدها با پیگیری امیرتیمور کلالی که نماینده مجلس بود بخشی از اموال خانواده های هزاره به آنها بازگردانده شد اما دو فرزند پسر صولت یعنی اردشیر و سیروس به آلمان مهاجرت کردند. سیروس در آلمان هتل مجهزی راه اندازی کرد و هیچ وقت به ایران بازنگشتند.

✍️ قاسم خرمی