مفهوم بخت و اقبال در تبلیغات سرمایه‌داری

جمله «یا بخت یا اقبال!» به ظاهر ساده، در حقیقت بار سنگینی از مفاهیم و اهداف ایدئولوژیک را به همراه دارد. دستگاه‌های ایدئولوژیک سرمایه‌داری جهانی، با وجود تفاوت‌های فرهنگی، سیاسی و مذهبی، به طور مداوم و گسترده به تبلیغ این مفهوم می‌پردازند. هدف اصلی این تبلیغات، بازتولید و تقویت نظم موجود در برابر تهدیدات احتمالی و حفظ موقعیت هژمونیک خود است. در این زمینه، خوشبختی و شانس به عنوان ابزارهای موثر در ایجاد و تقویت این نظم در نظر گرفته می‌شوند. تبلیغ بی‌وقفه مفهوم شانس و اقبال، به وسیله ایجاد امیدهای واهی، مانع از بروز انتقادات جدی و بررسی‌های انتقادی نسبت به نظم موجود می‌شود.

کارکردهای سیاسی - اجتماعی مفهوم شانس و اقبال

برای دستگاه ایدئولوژیک سرمایه، رواج و تبلیغ مفهوم شانس و اقبال نقشی حیاتی دارد. امید به خوشبختی ناگهانی، به عنوان یکی از ابزارهای اصلی برای تثبیت نظم موجود، عمل می‌کند. این امیدها به سادگی و بدون زحمت قابل دسترسی هستند و به همین دلیل، افراد را به پذیرفتن وضعیت موجود و چشم‌پوشی از نابرابری‌ها و مشکلات اجتماعی سوق می‌دهند. دستگاه ایدئولوژیک تلاش می‌کند تا این باور را در افکار عمومی جا بیندازد که خوشبختی به سادگی قابل دستیابی است، در حالی که در واقعیت، درصد بسیار کمی از افراد قادر به بهره‌مندی از این خوشبختی‌ها هستند.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی

یکی از پیامدهای مهم این تبلیغات، تخدیر و استثمار طبقات پایین درآمدی است. این طبقات به امید جوایز و خوشبختی‌های یک‌شبه، منابع مالی خود را به سمت فعالیت‌های شرط‌بندی و مسابقات مختلف سوق می‌دهند. به این ترتیب، دارایی‌های کوچک این گروه‌ها به نفع نهادهای مسلط و سرمایه‌داران بزرگ جابه‌جا می‌شود. دستگاه تبلیغاتی سرمایه‌داری به خوبی می‌داند که با ایجاد امیدهای واهی، می‌تواند توده‌ها را به پذیرش وضعیت موجود و بازتولید آن تشویق کند.

نمونه‌ای از پیامدهای اقتصادی: حساب‌های قرض‌الحسنه

حساب‌های قرض‌الحسنه یکی از ابزارهایی است که برای این هدف استفاده می‌شود. این حساب‌ها عمدتاً از سرمایه‌های کوچک تشکیل شده‌اند که صاحبان آنها به امید جوایز قرعه‌کشی‌ها در آنها پول می‌گذارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این حساب‌ها بیشتر در دست دهک‌های پایین درآمدی هستند که قدرت خرید محدودی دارند و به امید جوایز، منابع خود را در این حساب‌ها نگهداری می‌کنند. در واقع، بانک‌ها با استفاده از این ذخایر، به تولید ارزش اضافی و کسب سود می‌پردازند و در نهایت، این سود به نفع سرمایه‌داران و نهادهای مسلط بازتوزیع می‌شود.

مسابقات پیامکی: ابزاری جدید برای تخدیر و استثمار

یکی دیگر از نمونه‌های روشن این پدیده، مسابقات پیامکی در تلویزیون است که به سرعت در ایران گسترش یافته است. این مسابقات به وسیله تلویزیون دولتی و با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، به ابزاری برای تخدیر و استثمار تبدیل شده‌اند. این مسابقات به وسیله تبلیغات گسترده و جلب توجه توده‌ها، به ایجاد امیدهای واهی در میان افراد با درآمد پایین می‌پردازند. در این فرایند، بخش عمده‌ای از درآمدها از طریق ارسال پیامک‌های متقاضیان به جیب نهادهای دولتی و سرمایه‌داران می‌رود، در حالی که جوایز و دستاوردها به طور نسبی بسیار کمتر از هزینه‌های پرداخت شده است.

نتیجه‌گیری

تحلیل این پدیده‌ها نشان می‌دهد که مسابقات پیامکی و حساب‌های قرض‌الحسنه، به عنوان ابزارهایی برای حفظ و تقویت نظم اقتصادی و اجتماعی موجود، به کار می‌روند. این ابزارها با ایجاد امیدهای واهی و تخدیر توده‌ها، نقش مهمی در بازتولید ایدئولوژی سرمایه‌داری و استثمار طبقات پایین درآمدی ایفا می‌کنند. برای مقابله با این وضعیت، شناخت، تحلیل و نقد این پدیده‌ها و گسترش نگاه انتقادی به آنها ضروری است.