ساوه یکی از شهرهای باستانی و تاریخی ایران است که به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. این شهر در مسیر کلان‌ترین راه‌های کاروانی میان ری باستان، همدان، اصفهان، قزوین، زنجان، قم و کاشان قرار داشته و در دوران پارتیان، یکی از خانمان‌های مهم میان راهی بوده است. همچنین، در سدهٔ ۷ پیش از میلاد، ساوه به عنوان یکی از دژها و خانمان‌های سرزمین ماد شناخته می‌شده و زیست همگانی در این بخش از ایران، از پیشینه‌ای دیرینه برخوردار است. از دید زمین‌شناسی، این منطقه به دوران سوم و چهارم زمین‌شناسی تعلق دارد.

در دوران بعد از ساسانیان، ساوه تحت حکومت سامانیان، آل‌بویه و سپس سلجوقیان قرار داشت. در جریان حمله مغول در قرن هفتم هجری، این شهر صدمات و آسیب‌های زیادی دید؛ مغولان شهر را ویران کرده و ساکنان آن را کشتند. کتابخانه‌ها و موزه‌های ساوه نیز در این حمله نابود شدند.

حمدالله مستوفی در توصیف ساوه نوشته است: «در اول در آن زمین بحریه (دریاچه) بوده و در شب ولادت رسول اکرم آب آن به زمین فرو شد و بر آن زمین شهری ساخته شد. بانی آن معلوم نیست و در حمله مغول‌ها باروی آن دچار خرابی شد و خواجه ظهیرالدین علی بن ملک شرف‌الدین ساوجی آن را عمارت نمود. هوایش به گرمی مایل است و آبش از رودخانه مزدقان و قنوات مشروب می‌شود.»

ساوه همچنین در دوران مغول و صفویه به دلیل موقعیت استراتژیک خود، محل برخوردهای نظامی و گذرگاه جهانگردان بیگانه بوده است. در دوره صفویه، با رسمیت یافتن آئین شیعه در کشور، ساوه نیز تحت تأثیر این تغییرات قرار گرفت و به زمینگاه علی شکر پیوست. در این دوره، مردم ساوه از تیره‌های مختلف و با زبان و آداب گوناگون بودند، ولی بیشتر آن‌ها به زبان پارسی و گویش محلی سخن می‌گفتند.

در سال ۱۲۸۸ قمری/۱۸۷۱ تا ۱۸۷۲ میلادی، ساوه با قحطی بزرگ مواجه شد که شامل بی‌آبی، گرانی شدید، و حتی آدمخواری بود.