خانه ناصرالدین میرزا، یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند تهران، به دستور ناصرالدین میرزا، آخرین فرزند مظفرالدین شاه قاجار، در محله ارگ تهران ساخته شده است. این بنا که بین سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۵ هجری قمری احداث شد، نمادی از معماری قاجاری و کویری است و تفاوت‌های قابل توجهی با دیگر بناهای این دوره دارد.

ویژگی‌های معماری:

• ساختار کلی: این خانه از نوع چهار صفه است، به این معنی که چهار ایوان دارد که از هر سو به حیاط مرکزی باز می‌شوند. کلاه فرنگی (یک سازه با سقف مدور و پنجره‌های بلند) در وسط ساختمان قرار دارد که بر زیبایی و شکوه بنا افزوده است.
• گنبد و حوض: حوض زیر گنبد، یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این خانه است که تأثیرات معماری ایرانی و کویری را به‌خوبی نشان می‌دهد.
• تقسیم‌بندی فضاها: این خانه به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:
  • بخش شاه‌نشین: که در جبهه شمالی قرار دارد و مخصوص افراد خانواده و مهمانان ویژه بوده است.
  • بخش خدمه‌نشین: که در جبهه جنوبی قرار دارد و به خدمتکاران و امور خدماتی اختصاص داشته است.
• طراحی آزاد فضاها: یکی از ویژگی‌های جالب این بنا، عدم وجود ساختمانی که دو بخش شاه‌نشین و خدمه‌نشین را به هم متصل کند. این طراحی خاص، این بنا را از سایر خانه‌های قاجاری متمایز کرده است.

مساحت و تغییرات:

• مساحت اولیه: این خانه در زمان ساخت اولیه دارای مساحتی بالغ بر ۴۵۰۰ مترمربع بود که به مرور زمان بخش‌های زیادی از آن از بین رفته است.
• مساحت فعلی: اکنون تنها ۹۰۰ مترمربع از این بنا باقی مانده است. با این حال، همان فضای باقی‌مانده نیز از نظر تاریخی و معماری بسیار ارزشمند است.

شباهت به تیمچه‌های کاشان:

• معماری گنبدی شکل: این خانه تنها بنای گنبدی شکل در تهران است که شباهت زیادی به تیمچه‌های کاشان دارد. این شباهت در نوع ساختار و طراحی سقف و دیوارها کاملاً مشهود است.

موقعیت مکانی:

• آدرس: این خانه در خیابان صوراسرافیل در تهران قرار دارد. خیابان صوراسرافیل یکی از خیابان‌های قدیمی تهران و در نزدیکی ارگ سلطنتی است که در دوران قاجار اهمیت ویژه‌ای داشته است.

اهمیت فرهنگی و تاریخی:

خانه ناصرالدین میرزا به عنوان یکی از بناهای مهم دوران قاجار و نمونه‌ای از معماری کویری در دل تهران، علاوه بر ارزش تاریخی، نشان‌دهنده فرهنگ و سبک زندگی خاندان سلطنتی در آن دوران است. این بنا با داشتن فضاهای مختلف و طراحی منحصربه‌فرد، یکی از مکان‌های جذاب برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری ایرانی به شمار می‌رود.

با توجه به اهمیت و ارزش تاریخی این بنا، حفظ و نگهداری از آن برای آیندگان و معرفی بیشتر آن به عموم مردم و گردشگران، از اهمیت بالایی برخوردار است.

4o