مقدمه

در دل استان قم و در امتداد جاده قدیم قم – جعفریه، آثاری از بنای خشت و گِلی به چشم می‌خورد که نشان از یک سکونتگاه قدیمی دارد. این بنا که در نزدیکی روستای پاجیان قرار دارد، به واسطه قدمت و ویژگی‌های خاص خود، توجه علاقه‌مندان به تاریخ و میراث فرهنگی را به خود جلب کرده است.

شواهد تاریخی

بررسی‌های میدانی حاکی از آن است که بقایای این بنا نشان‌دهنده وجود یک مجتمع مسکونی وسیع با چهار برج نگهبانی است. طراحی و چیدمان این برج‌ها موید این است که بنا به شکل قلعه‌ای بوده که نقش حفاظتی و مسکونی داشته است.

روایت‌های محلی

یکی از افراد مطلع محلی سیدالله سعادت علی، مأمور گشت اداره منابع طبیعی، اطلاعاتی راجع به هویت و قدمت این بنا ارائه کرده است. بر اساس گفته‌های او، این مکان به “قلعه گبری” معروف است و به اعتقاد وی، بقایای این بنا به گَبری‌ها مربوط می‌شود.

تاریخچه سکونت در قلعه

به گفته سعادت علی، روستای حاجی آباد تا حدود پنجاه سال پیش مسکونی بوده است. در دهه پنجاه، حاج محمد احمدلو، عموی سعادت علی، در این منطقه زندگی می‌کرده و پیش از آن نیز حدود بیست خانوار در این روستا ساکن بودند.

علی همچنین به حضور آیت‌الله کاشانی در این منطقه اشاره کرده است. آیت‌الله کاشانی به همراه خانواده‌اش برای استراحت به مزرعه کشاورزی خود در این روستا می‌آمد و چند روزی در آن‌جا اقامت می‌کرد.

متروکه شدن روستا

پس از انقلاب و با آمدن برق به روستای بستان، بسیاری از ساکنان حاجی آباد به این روستای جدید نقل مکان کردند و حاجی آباد به‌تدریج کاملاً متروکه گردید.

نتیجه‌گیری

بقایا و روایت‌های محلی از قلعه گبری و روستای حاجی آباد نمایانگر تاریخ پر فراز و نشیب این منطقه است. این آثار علاوه بر ارزش تاریخی، بیانگر نوع زندگی و فرهنگ مردمان این منطقه در گذشته‌های دور هستند. حفاظت و پژوهش بیشتر در این زمینه می‌تواند به روشن‌تر شدن ابعاد مختلف تاریخ این منطقه کمک شایانی نماید.