کتابفروشی آزادگان، که به وسیله مرحوم غلامعلی آزادگان (۱۲۹۱ ش - ۱۳۵۴ ش) تأسیس شد، به عنوان قدیمی‌ترین کتابفروشی مدرن در قم شناخته می‌شود. مرحوم آزادگان، که فردی متدین، فهیم و اهل نظر بود، با تأسیس این کتابفروشی، نقشی برجسته در معرفی و انتشار کتاب‌های مدرن در قم ایفا کرد.
 

تأسیس و تاریخچه

کتابفروشی آزادگان به توصیه مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی در سال ۱۳۱۷ ش در چهارراه بازار قم، در نزدیکی مسجد امام حسن عسکری تأسیس شد و تا زمان فعالیتش مکان آن تغییر نکرد. کتابفروشی در این مکان فعلاً با نام "چای آزادگان" شناخته می‌شود.

مرحوم آزادگان با دقت و اهتمام، به عرضه و فروش کتاب‌های به‌روز و معتبر پایتخت پرداخت و نماینده چندین انتشارات معروف از جمله انتشارات امیرکبیر، علمی، جاویدان، حافظ، خیام، کلاله خاور، و صفی‌علیشاه بود. همچنین، او مجلاتی چون «بررسی‌های تاریخی»، «وحید»، و «آینده» و روزنامه‌های معتبر نظیر «اطلاعات» و «کیهان» را در قم عرضه می‌کرد.

ویژگی‌های منحصر به فرد

کتابفروشی آزادگان تنها کتابفروشی در قم بود که کتاب‌های خودآموز زبان‌های انگلیسی و فرانسه را عرضه می‌کرد و به دلیل تسلط خود بر زبان فرانسه، که آن را از دانش‌آموختگان دارالفنون آموخته بود، توانسته بود به این امر پرداخته و فهرست‌های نسخه‌های خطی را نیز ارائه کند. او همچنین در محیط آن روزگار قم، به فروش رمان‌های مدرن می‌پرداخت.

فعالیت‌های بعدی و یادبود

پس از درگذشت مرحوم آزادگان در سال ۱۳۵۴ ش، کتابفروشی تا سال ۱۳۵۹ ش توسط پسرش، محمدرضا آزادگان، ادامه یافت. محمدرضا آزادگان به عکاسی علاقه‌مند بود و از پدر و کتابفروشی او عکس‌های زیادی گرفته بود که متأسفانه به این عکس‌ها به‌طور مستقیم دسترسی نداریم.

در منابع مکتوب، نظیر «خاطرات عبدالرحیم جعفری»، بنیان‌گذار موسسه انتشارات امیرکبیر، از کتابفروشی آزادگان به عنوان یکی از کتابفروشی‌های معتبر قم یاد شده است.

نتیجه‌گیری

کتابفروشی آزادگان با فعالیت‌های خود، تأثیر زیادی بر فرهنگ و جامعه قم گذاشت و به عنوان یک مرکز مهم علمی و فرهنگی شناخته شد. حفظ و معرفی چنین میراث‌هایی به ما کمک می‌کند تا از ارزش‌های فرهنگی و علمی گذشته بهره‌برداری کرده و آن‌ها را به نسل‌های آینده منتقل کنیم.

منابع:

• "کتابفروشی"، یادنامه بابک افشار، جلد اول، به خواستاری ایرج افشار، انتشارات شهاب ثاقب
• «در جستجوی صبح»، خاطرات عبدالرحیم جعفری، بنیان‌گذار مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران، روزبهان، چاپ اول، بهار ۱۳۸۳، ج ۱، ص ۱۳۳

تهیه و تنظیم: ریحانه آزادگان