رقص دو چاپی: نمادی از فرهنگ و هنر بلوچ

مقدمه

رقص دو چاپی، که در زبان بلوچی به آن “چاپ” یا “دوچاپی” گفته می‌شود، یکی از رقص‌های محلی و سنتی مردم بلوچ است. این رقص به صورت دایره‌ای و با دست زدن موزون اجرا می‌شود و معمولاً توسط دو نفر دهلی (طبل‌زن) و یک نفر نوازنده سرنا همراهی می‌شود. این رقص نه تنها یک نمایش هنری بلکه نمادی از فرهنگ و تاریخ مردم بلوچ است.

معنای واژه‌ها و تاریخچه

کلمه “چاپ” در زبان بلوچی به معنای دست زدن است و به رقص در این زبان “ناچ” گفته می‌شود. دوچاپی یکی از انواع موسیقی بلوچی و حرکات موزون آیینی سنتی است که از گذشته‌های دور در مناسبت‌ها و جشن‌های شادی رواج داشته است. این رقص به ویژه در مناطق شرقی و بلوچستان ایران محبوبیت زیادی دارد و همواره مورد استقبال مردم بومی و غیر بومی قرار می‌گیرد.

نحوه اجرا

رقص دو چاپی به صورت گروهی و با تشکیل حلقه‌ای از مردم اجرا می‌شود. در این رقص، افراد با دست زدن و حرکات موزون به صورت دایره‌ای می‌رقصند. این رقص تقریباً همیشه شامل نوازندگی سرنا و دوهول می‌شود. اجرای این برنامه شاد سنتی در شب‌های فرهنگی یا هفته فرهنگی استان‌ها در تهران توجه شمار زیادی از مردم را به خود جلب کرده و در چندین نوبت خواستار اجرای مجدد آن شده‌اند.

تفاوت‌های رقص زنان و مردان

رقص زنان با مردان کمی متفاوت است. زنان در حین رقص دو قدم عقب می‌روند و در حین دست زدن، گام‌های خود را با حرکتی خفیف به صورت دایره‌ای تکرار می‌کنند. هر رقص شامل سبک منحصر به فرد دست زدن با حرکات بدن مختلف در دایره است. رقص‌های بلوچی توسط زنان و مردان معمولاً با لباس بلوچی به‌طور مجزا در دایره‌ای بزرگ اجرا می‌شود و در کنار هم با کف زدن می‌رقصند.

انواع مختلف رقص‌های بلوچی

انواع مختلف “چاپ” شامل دو چاپی، بلوچی لوا، هامبو و لاتی است. گرچه این رقص‌ها در گذشته به صورت گروهی مرد و زن نیز اجرا می‌شده‌اند. دوچاپی اغلب زمانی اجرا می‌شود که بسیاری از آلات موسیقی منحصر به فرد فرهنگ بلوچی مانند نار سور، سروز، نعل و تابورا نواخته می‌شود. این رقص را یک نفر نمی‌تواند اجرا کند و حداقل بیش از دو نفر می‌توانند آن را اجرا کنند.

نتیجه‌گیری

رقص دو چاپی با حرکات هماهنگ بین سرنا و طبل‌های کوچک و بزرگ و حرکات منظم کف زدن و چرخش توسط گروه آغاز می‌شود و این حرکات آن‌قدر منظم می‌شود تا دو به دو رو به روی هم قرار گیرند و دست‌ها را برهم می‌زنند. این رقص نه تنها یک نمایش هنری بلکه نمادی از همبستگی و فرهنگ غنی مردم بلوچ است که از گذشته‌های دور تا به امروز حفظ شده و به نسل‌های آینده منتقل می‌شود.