خربزه قمی (۲)
آب خربزه
در خصوص آب خربزه شمس آباد میگوید:
"خربزه او خوب میشود چنان که در حکومت و مالکیت عبدالله خان امین الدوله در آنجا مهمان شد آب خربزه لطیف را که سفید رنگ است و آنچه بیدمشک دارد عوض شربت قند صاف کرده در مجلس آوردند و اهل مجلس تمیز ندادند که آب خربزه یا شربت قند است."
(همان، ص ۵۰)
خربزه عسکرآباد
خربزهای هم در قم به نام خربزه عسکرآباد داریم که برخی میوهفروشان قمی هنگام فروش خربزه بر تابلوی بالای آن این عنوان را مینویسند.
عسکرآباد در ابتدای جاده قم به تهران قرار دارد و آب آن سابقا از رودخانه قرهچای تامین میشد.
این عسکرآباد در پایین دست کوه نمک قم است و دلیل مزه خربزه آن با توجه به توصیف افضل الملک شوری خاک آن باید باشد. به عسکرآباد و مناطق اطراف آن باز خواهیم گشت.
خربزه قلعه صدری
از خربزه نصرتآباد (قلعه صدری) که اراضی آن نیز در دامنه کوه نمک قرار دارد، در متنهای قدیمی یاد شده است:
"همه حاصل او از شَتَوی و صیفی خوب میشود؛ بهخصوص خربزه او که از همه مزارع و حومه این ولایت بهتر میشود و گرانتر میخرند."
(تحفه الفاطمیین، مفلس قمی، ج ۲، ص ۴۲۱)
"آخرین نشانههای خربزه نصرتآباد - که در افواه از آن زیاد یاد میشود - در نقل قولی شفاهی است:
"حدود پنجاه سال پیش که من میرزای میدان نو بودم، هندوانهها و خربزههایی که از قلعه صدری و نصرت آباد به میدان مزبور میآوردند، خربزههای آن خیلی شیرین و بینظیر بود؛ حتی میخواهم بگویم کیفیت آن از خربزههای مشهدی و سایر نقاط ایران بهتر بود. شکل این خربزهها این طور بود که سری تُنگ مانند (باریک) داشت و ته آن پهن بود، به اصطلاح سر نیزهای. رنگ خربزهها سبز بود و خیلی ترد و پُر آب و شیرین و بینظیر. من میرزای مش زِلّابدین [زین العابدین] بودم و در آن زمان قفون [قپان] های سه پایهای وجود داشت و از باسکول به صورت امروزی خبری نبود. خربزههای نصرتآباد غیر از قم به شهرها و استانهای دیگر هم صادر میشد. قیمت آن در خرده فروشی کیلویی چهار ریال بود. حتی نام آن ارباب یا رعیتی که بار پای قفون از نصرتآباد می آورد، یادم میآید. اسمش داوود بود.
از اظهارات هم محله گرامی، فرهنگی فرهیخته و بازنشسته [زنده یاد حاج] سیدحسن لاجوردیزاده در تاریخ ۱۷ / ۲ / ۹۲"
(مرزبان فرهنگ، ج ۲، موقوفه نصرتآباد قم (قلعه صدری)، سیدمحسن محسنی ، ص۱۹۰ - ۱۹۱)
وضع فعلی
مشاهدات گذری نگارنده نشان میدهد که بیشتر اراضی نصرتآباد یا قلعه صدری بهجز قلعه اصلی، امروزه به گاراژ و کارگاههای مختلف تبدیل شده است. میزانی هم به صورت قطعات کوچک بدون اعیانی به صورت زمین و اجاره در دست اشخاص مختلف است. به عبارت دیگر مشاهدات، نشانی از کشاورزی بر روی اراضی موقوفه خاص مذکور ندارد. البته از پلاک مزبور گویا حدود دو هزار هکتار داخل در محدوده و حریم شهر قم قرار دارد. ( همان، ص ۲۲۷) و مقداری هم خارج از حریم شهر است. میزانی از اراضی پلاک مزبور ۲۶۹۸ اصلی ملی اعلام شده است که بدان اعتراض شده است. چون پلاک مزبور تعارض و تداخل با پلاکهای مجاور دارد نمیتوان نظر دقیقی در خصوص آن اعلام کرد.
اگر کسی از وضع کشاورزی و نوع محصول آنجا اطلاعاتی دارد برای علاقهمندان اعلام فرماید.
سیدمحسن محسنی
نظر شما