«بازی هاگِنگِله»

بازی‌ها و سرگرمی‌های سنّتی بخش مهمی از فرهنگ مردم روستاها هستند که نسل به نسل منتقل شده‌اند. یکی از این بازی‌ها در روستای دستگرد (شهرستان کهک قم) بازی "هاگِنگِله" است که به معرفی آن می‌پردازم.

تعداد و سن بازیکنان
این بازی معمولاً با تعداد بازیکنانی بین ده تا بیست نفر انجام می‌شود. سن بازیکنان معمولاً بین پانزده تا ۲۵ سال است، که نشان‌دهنده محبوبیت این بازی در میان جوانان روستاست.

مکان و ابزار بازی
بازی "هاگِنگِله" در مکان‌های وسیع مانند میدانگاه تکیه، کوچه پاقلعه و سایر میدانگاه‌های روستا برگزار می‌شود. ابزار اصلی این بازی یک کمربند است که به عنوان شلاق مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قوانین و نحوه اجرای بازی
۱. انتخاب اوسّا  
در ابتدا، یک نفر به عنوان "اوسّا" انتخاب می‌شود. اوسا بر روی یک سکوی بلند یا مکانی مرتفع می‌نشیند و شاگردها دور او حلقه می‌زنند.

۲. انتخاب پرنده
اوسّا در دل خود نام یک پرنده را انتخاب کرده و سپس با استفاده از کمربند، نشانه‌ها و ویژگی‌های آن پرنده را به بازیکنان نشان می‌دهد.

۳. اجرای نشانه‌ها  
اوسّا با گفتن عبارت "هاگِنگِله، هاگِنگِله" و افزودن مشخصات پرنده (مانند اندازه، پا، دم، بال، و منقار) نشانه‌های مورد نظر را به بازیکنان منتقل می‌کند.
اوسّا            شاگردها
هاگِنگِله هاگِنگِله   هاگِنگِله هاگِنگِله 
مرغی داریم این‌قذره   هاگِنگِله هاگِنگِله   (این قذره = این اندازه است) 
پایی‌داره این‌قذره   هاگِنگِله هاگِنگِله
دمی داره این‌قذره  هاگِنگِله هاگِنگِله
بالی داره این‌قذره  هاگِنگِله هاگِنگِله
نوکی داره این‌قذره  هاگِنگِله هاگِنگِله  (نوک = منقار)

۴. پاسخ به نشانه‌ها  
بازیکنی که نام پرنده را درست حدس بزند، کمربند را از اوسّا می‌گیرد و سایر بازیکنان فرار می‌کنند. فرد شلاق(کمربند) به دست، سعی می‌کند دیگران را بزند تا زمانی که اوسّا می‌گوید "جو جو جو" فرد می‌تواند به افراد دیگر با کمربند بزند.

۵. مرحلۀ گندم  
وقتی اوسّا کلمه "گندم" را می‌گوید، بازیکن شلاق به دست باید از زدن بقیه دست بردارد و سریع کمربند را به اوسّا برگرداند. در غیر این صورت، دستگیر شده و چشم‌های او با دستمال بسته می‌شود. سپس بازیکنان اشیایی از او برمی‌دارند و نزد اوسّا می‌برند. اوسا چشم‌های بازیکن را باز کرده و او باید نام فردی که هر شیء را برداشته است حدس بزند.

۶. تنبیه یا پاداش  
اگر بازیکن حدس درست بزند، به فرد مورد نظر یک شلاق با کمربند می‌زند. در غیر این صورت، خودش باید از اوسّا شلاق بخورد و بازی مجدداً شروع می‌شود.

گفتنی است که بازی "هاگِنگِله" یکی از سرگرمی‌های سنتی و محبوب در روستای دستگرد بود که علاوه بر سرگرمی، به تقویت روابط اجتماعی و حفظ فرهنگ محلی کمک می‌کرد. این بازی به عنوان یک میراث فرهنگی می‌تواند در حفظ هویت فرهنگی روستا نقش مؤثری ایفا کند.

مصطفی جعفرزاده دستجردی