تحقیقاتی جدید پرده از یکی مشکلات جدی در محیط‌های دانشگاهی برداشته است. این پژوهش به بررسی رفتارهایی پرداخته که میان اعضای هیأت علمی رواج داشته و تأثیرات منفی بر انگیزه و عملکرد اساتید جوان دارد. این رفتارها می‌تواند منجر به ترک خدمت آنها نیز بشود. نتایجی که از این تحقیق به دست آمده، مسائل مهمی را درباره آینده آموزش عالی روشن می‌کند.

به گزارش ایسنا، پدیده‌ای تحت عنوان «قلدری سازمانی» در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های مهم در دانشگاه‌ها و محیط‌های آموزشی تبدیل شده است. این نوع رفتارها که عمدتاً توسط افراد دارای مقام‌های بالاتر همچون مدیران یا اساتید باسابقه علیه افرادی با موقعیت شغلی ضعیف‌تر انجام می‌شود، در دانشگاه‌ها بیش از پیش مشهود است. قلدری سازمانی شامل بی‌احترامی، طرد کردن از فعالیت‌ها، یا محرومیت از امکانات و منابع است. این رفتارها نه تنها انگیزه کار و پژوهش را کاهش می‌دهد، بلکه بر عملکرد اساتید و دانشجویان نیز تأثیر منفی دارد و به تدریج به ساختار آموزشی آسیب می‌رساند.

ضرورت پرداختن به موضوع قلدری سازمانی

دانشگاه‌ها به عنوان مراکز تربیت نیروی انسانی و تولید دانش، باید فضایی آرام و مبتنی بر همکاری داشته باشند. زمانی که اساتید به جای همکاری و همفکری، درگیر تنش‌ها و رفتارهای ناپسند سازمانی می‌شوند، شرایط برای انجام وظایف علمی به درستی مهیا نخواهد بود. از طرفی دیگر، فرار مغزها نیز یکی از نتایج احتمالی قلدری در دانشگاه‌ها است. اساتید جوان که به دلیل عدم حمایت و برخوردهای ناعادلانه احساس ناامنی می‌کنند، ممکن است به دنبال فرصت‌های بهتر در خارج از کشور باشند.

جزئیات تحقیق

در این راستا، مائده شعبانی، محقق روانشناسی عمومی از دانشگاه گیلان، به همراه سه همکار دانشگاهی خود، تحقیقی را انجام داده‌اند. این پژوهش به بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری قلدری سازمانی پرداخته و تجربیات اساتید جوان را در این زمینه مورد بررسی قرار داده است. این تحقیق که با تمرکز بر استادیاران جوان دانشگاه گیلان انجام شده، نشان می‌دهد که عوامل گوناگونی باعث بروز این پدیده در محیط‌های دانشگاهی می‌شود.

برای انجام این پژوهش، محققان از روش کیفی استفاده کرده‌اند و با ۲۴ نفر از استادیاران جوان دانشگاه گیلان (۱۶ مرد و ۸ زن) مصاحبه‌هایی انجام دادند. تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده به عوامل مهمی اشاره دارد که منجر به بروز رفتارهای قلدری در دانشگاه‌ها می‌شود.

یافته‌های تحقیق

نتایج این پژوهش نشان داد که یکی از مهم‌ترین دلایل قلدری در دانشگاه‌ها، ناپایداری موقعیت شغلی اساتید جوان است. بسیاری از استادیاران در سال‌های ابتدایی خدمت خود به دلیل نداشتن ثبات شغلی و کمبود سابقه با قلدری از سوی اساتید باسابقه مواجه شده‌اند. این رفتارها ممکن است به صورت محرومیت از امکانات، بهره‌کشی پژوهشی و حتی تهدید صورت گیرد.

تحقیق همچنین نشان می‌دهد که ضعف نظام اداری و عدم شفافیت در قوانین دانشگاهی از عوامل مهمی هستند که به قلدری سازمانی دامن می‌زنند. تبعیض در ارائه خدمات و امکانات نیز از دیدگاه استادیاران به عنوان یکی دیگر از دلایل اصلی قلدری مطرح شده است. این تبعیض‌ها شامل تخصیص ناعادلانه منابع پژوهشی و تجهیزات آموزشی است که اساتید جوان را در وضعیت دشوارتری نسبت به همکاران باسابقه خود قرار می‌دهد.

دیگر یافته‌های مهم

این پژوهش به موارد مهم دیگری نیز اشاره می‌کند. یکی از آن‌ها کنار گذاشتن هدفمند استادیاران جوان از تصمیم‌گیری‌های گروهی و عدم پیگیری درخواست‌های آنان از سوی مدیران و رؤسا است. این رفتارها نوعی قلدری پنهان محسوب می‌شوند که باعث کاهش مشارکت فعالانه استادیاران در امور دانشگاهی می‌شود. محرومیت از امکانات و منابع نیز یکی دیگر از نتایج قلدری مطرح شده که می‌تواند انگیزه‌های پژوهشی را در میان اساتید جوان کاهش دهد.

به علاوه، کمبود تجهیزات و منابع آموزشی هم دلیلی برای بروز قلدری است و هم عاملی برای تشدید آن. برخی از اساتید باسابقه از این کمبودها به‌عنوان ابزاری برای فشار به اساتید جوان استفاده می‌کنند که این خود به افزایش نارضایتی و تنش در محیط دانشگاه منجر می‌شود.

همچنین قلدری کلامی و شایعه‌پراکنی از جمله مهم‌ترین عوامل قلدری در دانشگاه‌ها به شمار می‌رود. بسیاری از استادیاران جوان به دلیل مواجهه با این رفتارها، از مشارکت در جلسات علمی یا فعالیت‌های گروهی کناره‌گیری می‌کنند که این امر به تضعیف روابط حرفه‌ای در دانشگاه و کاهش تعاملات علمی میان اساتید منتهی می‌شود.

نتایج تحقیق در مجله آموزش عالی ایران

این تحقیق که نتایج آن در مجله آموزش عالی ایران منتشر شده است، به درک بهتر چالش‌های پیش‌روی اساتید جوان در دانشگاه‌ها کمک می‌کند. نتایج این پژوهش زنگ خطری برای مدیران دانشگاه‌ها است تا با بهبود فرهنگ سازمانی و ایجاد قوانین شفاف‌تر مانع از بروز چنین رفتارهایی شوند و فضای علمی مناسب‌تری را برای استادیاران فراهم آورند.