مقدمه

در دوران حکومت قاجار، خصوصاً در دوره فتحعلی‌شاه، قم به عنوان یکی از مراکز مذهبی و تاریخی مورد توجه زیادی قرار گرفت. شاه قاجار با انجام پروژه‌های عمرانی مختلفی توانست شرایط زندگی مردم و زیرساخت‌های این شهر را بهبود بخشد. این مقاله به بررسی مهم‌ترین اقدامات عمرانی فتحعلی‌شاه قاجار در قم که موجب تغییرات مثبت در این شهر شد، می‌پردازد.

ساخت سد و سیل‌بند

یکی از مهم‌ترین اقدامات عمرانی فتحعلی‌شاه در قم، ساخت سد یا به عبارتی سیل‌بند بر روی رودخانه قم در سال 1219 هجری قمری بود. این سد علاوه بر جلوگیری از طغیان رودخانه، برای مشروب ساختن اراضی کشاورزی نیز بسیار مناسب بود. ساخت این سد باعث شد تا کشاورزی در منطقه رونق گیرد و آب کافی برای آبیاری زمین‌های کشاورزی فراهم شود.

کاهش مالیات‌ها

در سال 1224 هجری قمری، فتحعلی‌شاه به درخواست میرزای قمی، با توجه به آفات زراعی که به محصولات کشاورزی آسیب زیادی زده بود، تصمیم به کاهش مالیات دیوانی مردم قم گرفت. این اقدام نه تنها به بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان کمک کرد، بلکه نشان‌دهنده‌ی توجه شاه نسبت به مشکلات و معیشت مردم بود.

ساخت کاروانسراها و حمام‌ها

از دیگر اقدامات مهم عمرانی فتحعلی‌شاه در قم، ساخت چندین کاروانسرا و حمام بود. این تأسیسات زیرساختی نقش مهمی در بهبود زندگی مردم و ایجاد رفاه عمومی داشتند. کاروانسراها مکانی برای اقامت مسافران و تجار فراهم می‌کردند و حمام‌ها به بهداشت عمومی افراد کمک می‌کردند. این اقدامات نشان‌دهنده توجه ویژه شاه به ایجاد زیرساخت‌های اساسی و بهبود شرایط زندگی مردم بود.

قم به عنوان مکان تفریحی دربار

قم علاوه بر مکانی مذهبی، به عنوان یکی از مکان‌های تفریحی برای شاه و دربار نیز مطرح بود. شکارگاه‌های متنوع قم در مسیله، اطراف کوه خضر، جنوب شهر و کوه‌های اطراف، محل شکار و تفریح شاه و اطرافیانش بود. این شکارگاه‌ها نه تنها برای تفریحات شاه بلکه به عنوان مکانی برای استراحت و توکیح نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

قم در تیول «آغا بیگم»

فتحعلی‌شاه قاجار، شهر قم را به تیول یکی از زنان خود به نام «آغا بیگم»، دختر ابراهیم‌خان شیشه‌چی، حاکم قره‌باغ، داده بود. قم تا سال 1248 هجری قمری در تیول او باقی ماند و با مرگ او، این شهر از تیولش خارج شد. این اقدام نشان‌دهنده تاثیر زنان دربار در مدیریت و بهره‌برداری از مناطق مختلف کشور است.

نتیجه‌گیری

اقدامات عمرانی فتحعلی‌شاه قاجار در قم نشان‌دهنده توجه ویژه او به توسعه زیرساخت‌ها و بهبود شرایط زندگی مردم این شهر بود. ساخت سد، کاهش مالیات‌ها، ایجاد کاروانسراها و حمام‌ها و استفاده از قم به عنوان مکان تفریحی دربار، همگی جزو تلاش‌هایی بودند که توانستند تحولات مثبت زیادی در این شهر به وجود آورند. این اقدامات همچنین از اهمیت تاریخی و مذهبی قم برای حاکمان قاجار حکایت دارند.

منابع و ماخذ:

1. آثار تاریخی و فرهنگی قم، آقابابایی و قریشی