آیا شما فردی بسیار حساس هستید؟ علائم و نشانه‌ها برای تشخیص HSPبسیاری از ما در برابر برخی محرک‌ها حساسیت نشان می‌دهیم، اما شخص بسیار حساس (HSP) با حساسیت عصبی به مراتب بالاتر به ندرت دیده می‌شود. به گزارش عصر ایران و استناد به مقالات ساینس دایرکت، فرد بسیار حساس یا HSP دارای سیستم عصبی مرکزی است که واکنش‌های شدیدتر و عمیق‌تری به محرک‌های فیزیکی، عاطفی و اجتماعی نشان می‌دهد. برخی متخصصین این وضعیت را با نام حساسیت پردازش حسی (SPS) می‌شناسند.

تاریخچه و تعریف HSP

اصطلاح HSP برای اولین بار توسط روانشناسان الین آرون و آرتور آرون در اواسط دهه ۱۹۹۰ مطرح شد. الین آرون در سال ۱۹۹۶ کتابی به نام “شخص بسیار حساس” منتشر کرد که باعث گسترش مفهوم و آگاهی‌بخشی در این زمینه شد.

تشخیص فرد بسیار حساس (HSP)

اگر تا به حال به شما گفته شده که “بیش از حد حساس هستید” یا “نباید آنقدر فکر کنید”، احتمالاً در دسته افراد بسیار حساس قرار می‌گیرید. ایمی مارشال، روانشناس بالینی، توضیح می‌دهد که HSP یک تشخیص بالینی رسمی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM) نیست، اما این ویژگی می‌تواند درک بهتری از خود و رفتارها فراهم کند.

ویژگی‌های شایع در افراد HSP

افراد بسیار حساس دارای ویژگی‌های مشترکی هستند که آنها را از دیگران متمایز می‌کند:

• پرهیز از محتوای خشونت‌آمیز: این افراد معمولاً از فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی خشونت‌آمیز دوری می‌کنند، زیرا چنین محتواهایی می‌تواند باعث ناآرامی آنها شود.
• تأثیر عمیق از زیبایی: HSPها عمیقاً تحت تأثیر زیبایی‌های هنر، طبیعت و روح انسانی قرار می‌گیرند.
• حساسیت به محرک‌های حسی: آنها ممکن است از محیط‌های شلوغ و پر سر و صدا، نور زیاد یا لباس‌های ناراحت دوری کنند.
• نیاز به زمان استراحت: بعد از روزهای پرمشغله، این افراد نیاز به عقب‌نشینی به یک مکان ساکت و تاریک دارند.
• زندگی درونی غنی و پیچیده: HSPها اغلب زندگی درونی پرمحتوا و افکار عمیقی دارند.

احتمال HSP بودن و جامعه

بر اساس تخمین‌ها، افراد بسیار حساس تقریباً ۲۰ درصد از جمعیت کلی را تشکیل می‌دهند. این درصد نشان می‌دهد که داشتن این ویژگی نسبتاً نادر است و جامعه غالباً کمتر تحت تأثیر فاکتورهای محیطی قرار می‌گیرد.

دلایل حساسیت بالا

حساسیت بالا می‌تواند ناشی از عوامل تکاملی، محیط، ژنتیک و تجربیات اولیه کودکی باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که حساسیت بالا یک ویژگی تکاملی است که احتمال بقا را افزایش می‌دهد، زیرا HSPها در ردیابی شکارچیان بالقوه و موقعیت‌های خطرناک موفق‌تر هستند. تجربیات منفی در کودکی نیز می‌تواند تأثیر زیادی بر توسعه حساسیت در بزرگسالی داشته باشد. همچنین ژنتیک و سیستم دوپامینرژیک نیز در این زمینه نقش دارند.

معایب حساسیت بالا

افراد بسیار حساس می‌توانند در مواجهه با موقعیت‌های سخت بیشتر تحت فشار قرار گیرند و انتظارهای بالاتر از اطرافیان و خود داشته باشند. این ویژگی می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند:

• مدیریت چندین مشغله: HSPها ممکن است از داشتن مشغله‌های متعدد بیشتر تحت فشار قرار بگیرند.
• سطح انتظارات بالا: این افراد معمولاً انتظارات بالاتری از اطرافیان دارند.
• اضطراب در مواجهه با مشاجرات: مشاجرات و ناپایداری‌های عاطفی می‌توانند بیشتر از دیگران بر آنها تأثیر بگذارند.
• مقایسه با دیگران: HSPها بیشتر از افراد معمولی خود را با دیگران مقایسه می‌کنند.

با شناخت بهتر حساسیت بالا و مدیریت آن، HSPها می‌توانند نقاط مثبت این ویژگی را توسعه دهند و چالش‌های آن را کاهش دهند.