موضوع : شهرشناسی | اصفهان شناسی

چاه حاج میرزای اصفهان: اثری علمی که به بازیچه زمانه بدل شد

چاه حاج میرزای اصفهان، واقع در گوشه میدان نقش جهان، یکی از نمونه‌های بارز از مهندسی و دانش در دوران قاجار است که متأسفانه به‌جای تقدیر و توجه، به مسخره و ریشخند گرفته شده است. این اثر تاریخی، که در حال حاضر در سایه بی‌توجهی و بی‌تدبیری مسئولان و همچنین ناآگاهی عمومی، به وضعیتی نابسامان رسیده، به یادگار از تلاش علمی و مهندسی گذشته بر جای مانده است.

حاج میرزا آقاسی، صدر‌اعظم محمدشاه قاجار، کسی بود که سیستم آبرسانی این چاه را طراحی کرد. با این وجود، او بجای آنکه برای خدمات شایسته‌اش در زمینه‌های مختلفی از جمله توپ‌سازی، قنات‌کشی و آبرسانی به نقاط مختلف ایران شناخته شود، بیشتر مورد ریشخند و تمسخر قرار گرفت. این بی‌توجهی و ناسپاسی نسبت به دانشمندان و مهندسان برجسته ایرانی، در فرهنگ عمومی به یک عادت دیرینه تبدیل شده است.

حاج میرزا آقاسی، با وجود تلاش‌های بی‌وقفه‌اش، سرانجام به دلیل دسیسه‌چینی‌های سیاسی و اجتماعی، و به ویژه به علت اتهام نادرست قتل قائم مقام فراهانی که توسط مهد علیا، زن محمدشاه قاجار، به او نسبت داده شد، مجبور شد زندگی خود را در شرایط ناپایداری سپری کند. پس از فوت شاه، او برای حفظ جانش به حضرت عبدالعظیم در تهران پناه برد و در آنجا بست‌نشینی کرد.

با تاج‌گذاری ناصرالدین‌شاه و تلاش امیرکبیر، حاج میرزا آقاسی به عتبات عالیات و کربلا رفت. اما سرانجام در کربلا به شکلی غریبانه و بدون تجلیل درگذشت و این امر نشانگر آن بود که چگونه جامعه دیروز و امروز، گاه قادر به درک و تقدیر از خدمات ارزنده دانشمندان و مهندسان خود نیست.

این سرگذشت تلخ، که در خاطرات بانو عزت‌الدوله، همسر امیرکبیر، نیز آمده، از تکرار نقد و نسپاسی جامعه نسبت به افراد خدمتگزار حکایت می‌کند و یادآوری می‌نماید که نوآوری‌ها و خدمات علمی اگر چه در زمان خود نادیده گرفته شوند، اما همواره بخشی از تاریخ و میراث یک ملت باقی می‌مانند.

نظر شما