در سال 1950 میلادی، “یووان اشتوکلین”، زمین‌شناس سوئیسی، به استخدام شرکت نفت ایران درآمد تا در کنار مهندسان معدن ایرانی، فعالیت‌های زمین‌شناسی و اکتشافی را در ایران ساماندهی کند. فعالیت‌های او و همکارانش عمدتاً بر حوزه‌هایی خارج از محدوده فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس متمرکز بود.

در کتاب “سرزمین پارس/ خاطرات یک زمین‌شناس”، اشتوکلین به فوران چاه شماره پنج میدان نفتی البرز در شمال شهر قم در سحرگاه چهارم شهریور 1335 اشاره می‌کند. این فوران که مهار آن حدود صد روز به طول انجامید، به‌عنوان بزرگترین فوران چاه نفت در تاریخ شناخته شد.

میدان نفتی البرز که اکنون در حوزه شرکت نفت مناطق مرکزی ایران قرار دارد، با توجه به مرغوبیت و درجه سبکی نفت آن، پیش‌بینی می‌شود که با رسیدن به مرحله بهره‌برداری، خوراک چند سال پالایشگاه‌های کشور را فراهم کند.

شرکت نفت ایران (IOC) در برنامه اکتشافی خود از همان ابتدا بیشترین اولویت را به منطقه قم در غرب محدوده کویر بزرگ داده بود. تاقدیس البرز، ساختاری به طول 50 کیلومتر در شمال شهر قم، به‌عنوان محل مورد نظر برای اولین حفاری‌های اکتشافی انتخاب شد. تمامی هشت عضو هیات زمین‌شناسی سوئیسی و بسیاری از همکاران ایرانی آنها در اولین سال‌های دهه 50 میلادی به بررسی و اکتشاف در ساختار البرز و نواحی اطراف قم مشغول بودند.

اولین حفاری‌ها اجازه پیش‌بینی‌های زمین‌شناسی خوشبینانه‌ای را داده و آثار کوچکی از نفت و گاز نیز نشان می‌دادند، ولی تولیدی مفید در پی نداشتند. یک لایه عظیم نمک دشواری‌های غیرمنتظره‌ای را باعث شده و سال‌های متوالی حفر این لایه نمک از دسترسی به طبقات زیرین که انتظار می‌رفت حاوی نفت باشد، جلوگیری می‌کرد.

در صبح زود 26 دسامبر 1956، در حفاری البرز 5، پس از آنکه مته حفاری برای اولین بار با قدرت و شدت تمام در لایه نمک نفوذ کرده و از آن گذشته بود، یک فوران نفت اتفاق افتاد که فوق‌العاده جنجالی بود. نفت با فشاری غیرقابل تصور از اعماق به بالا صعود کرد و به صورت فواره‌ای عظیم به ارتفاع 100 متر به هوا شلیک شد.

در آن زمان، اشتوکلین در تهران بود و با شنیدن خبر فوران، به سرعت به محل حادثه رفت. فوران نفت به اندازه‌ای بود که از فاصله 20 کیلومتری نیز قابل مشاهده بود. جمعیتی هیجان‌زده از کارگران و اهالی قم برای تماشا آمده بودند.

تخمین زده می‌شد که فقط نفتی که به صورت رودخانه جریان داشت، به اندازه تولید 80 هزار بشکه در روز کفایت می‌کرد. با بولدوزر سدهایی از خاک در مقابل رود نفت ساخته شد و سه دریاچه وسیع نفت در قسمت شرق دستگاه حفاری تشکیل شد.

به ارتش نیز خبر داده شد و در تمام منطقه وضعیت خطر اعلام شد. جاده اصلی و خط آهن متوقف شدند. در نهایت، با کمک میرون کینلی، آتش‌نشان افسانه‌ای صنعت نفت، جریان نفت به محل مطمئنی در بیابان هدایت شد و خطر انفجار و آتش‌سوزی از منطقه حفاری دور شد.

پس از حدود سه ماه، جریان نفت بند آمد و آتش خاموش شد. تا این زمان بیش از 5 میلیون بشکه نفت بیرون ریخته بود. دو سال بعد، در سال 1958، در اولین حفاری در ساختار سراجه که در مجاورت این محل قرار داشت، یک منبع مهم گاز طبیعی کشف شد. این موفقیتی بزرگ برای شرکت نفت ایران بود که به زودی به “شرکت ملی نفت ایران” (NIOC) تبدیل شد و کنترل تمام صنعت نفت ایران را در دست گرفت.