پیشنهاده کارشناسی ارشد 1401
پدیدآور: رضا حسن زاده اصل 
استاد راهنما: عزت الله اسفندیاری 
استاد مشاور: اسماعیل کریمی
دانشگاه مراغه، دانشکده کشاورزی
چکیده

مقدمه: ارتقای عملکرد کمی و کیفی محصولات کشاورزی، سنگ بنای توسعه ملی و امنیت غذایی هر کشوری میباشد. عدم توجه به این بخش، منجر به نابسامانیهایی مانند عدم توسعه پایدار روستاها، افزایش مهاجرت از روستاها، عدم توزیع یکنواخت جمعیت در کشور، کاهش ضریب خودکفایی در کالاهای اساسی و نهایتاً نرخ رشد اقتصادی کشور خواهد شد. همچنین، از بعد بهداشت عمومی، عدم توجه به بعد کیفی محصولات کشاورزی، منجر به شیوع سوء تغذیه در جامعه خواهد شد .) )محبوب و اسفندیاری، 1131 طبق آمار سازمان ملل متحد بیش از سه میلیارد نفر از مردم دنیا به درجات مختلف سوء تغذیه مبتلا بوده و از آن رنج میبرند. در این میان کمبود 04 و 14 درصد بیشترین میزان شیوع را در بین ، آهن، روی و ید بهترتیب با 64 ریزمغذیها دارا هستند ) Muller and Krawinkle, 2005; Cakmak, 2008; Joshi et al., 2010 (. بهطور کلی سوء تغذیه سبب افزایش ابتلاء به بیماریها و کاهش نرخ رشد اقتصادی کشورها میگردد ) World Health Organization, 2002 (. همانطورکه اشاره شد سوء تغذیه ناشی از کمبود روی یکی از مشکلات بهداشت عمومی کشورها از جمله ایران میباشد و کمبود این عنصر سبب ضعف سیستم ایمنی بدن و افزایش ابتلاء به بیماریهای عفونی، افت کارایی افراد جامعه، افت تحصیلی و کاهش قدرت یادگیری دانش آموزان را سبب میگردد ) Murgia et al., 2013 (. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی حدود چهار درصد مرگ و میر مردم جهان بهخاطر کمبود روی است ) World Health Organization, 2002 .) یکی از مشکلات اراضی زراعی، پائین بودن روی قابل جذب در آن ها است ) Swift and Mclaren, 1991; Backes et al., 1995 (. بطوریکه، در جهان و ایران بهترتیب حدود 54 و 14 درصد از اراضی زراعی به درجات مختلف کمبود روی دچار هستند که اغلب در ؛ مناطق خشک و نیمه خشک واقع شدهاند )بلالی و همکاران، 1103 Backes et al., 1995 .) آهکی بودن خاک، pH بالا، بیکربناته بودن آب آبیاری و مصرف بیش از نیاز کودهای فسفاته از دلایل بروز کمبود روی در خاک این مناطق میباشد. کمبود روی قابل دسترس، علاوه بر کاهش عملکرد، کیفیت محصول تولیدی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد ) Kalayci et al., 1999; Esfandiari et al., 2016; Chen et al., 2017 ( که منجر به بروز مشکلات فوق در جامعه می گردد. لازم بهذکر است که کاهش تنوع مواد غذایی از دیگر دلایل بروز سوء تغذیه در جامعه میباشد. امروزه با توجه به مشکلات اقتصادی و کاهش تنوع سبد غذایی خانوار، حبوبات از جمله نخود به دلیل دارا بودن مقادیر بالای آهن و روی بههمراه داشتن پروتئین بیشتر و با کیفیتتر در مقایسه با غلات از اهمیت ویژهای برای تامین عناصر ریزمغذیها و پروتئین مورد نیاز بدن انسان برخوردار هستند و میتوانند مشکلات ناشی از تنوع سبد غذایی ایجاد شده به دلایل مختلف را کاهش دهند. موارد یاد شده بیانگر اهمیت توجه به بهبود عملکرد کمی و کیفی حبوبات از جمله نخود در مناطق دیم کشور میباشند. کشت نخود دیم در دیمزارهای شهرستان چاراویماق مرسوم بوده و از محصولات غالب این منطقه بهشمار میآید. اما، خاکهای این شهرستان آهکی بوده و میزان روی قابل جذب پائین یکی از فاکتورهای کاهش دهنده عملکرد میباشد. از طرفی دیگر عدم پراکنش بارندگی و پائین بودن میزان آب در خاک بر محدودیت جذب عناصر غذایی میافزاید. با در نظر گرفتن مطالب بیان شده، تلاش میگردد تا امکان تامین روی مورد نیاز نخود در دیمزارها و کاهش اثرات منفی آن بر عملکرد کمی و کیفی نخود مورد بررسی قرار گیرد.