پارسا دکتری تخصصی (PhD) 1396
پدیدآور: اسدالله حیدری 
استاد راهنما: عباس سعیدی 
استاد مشاور: ریحانه سادات سلطانی مقدس
مرکز تحصیلات تکمیلی
چکیده

تبیین موانع شکل گیری شبکه منطقه ای در سطح ناحیه هشترود - چاروایماق در قالب بررسی ابعاد ساختاری- کارکردی و جریانات فضایی با تأکید بر فعالیت تولید و فرآروی شیر، هدف اصلی این پژوهش است. این رساله با بهره گیری از رویکرد شبکه منطقه ای در قالب پویش ساختاری- کارکردی با توجه به نقش شبکه تولید شیر در ناحیه جغرافیایی با پژوهش در 81 سکونتگاه روستایی، 51 بهره بردار سنتی(دامداری خانگی)، 8 بهره بردار نیمه صنعتی (گاوداری) و 10 بهره بردار عشایر تولید کننده شیر، 119 کارگاه شیرپزی (فرآوری شیر)، 2 مرکز نیمه صنعتی و صنعتی فرآروی شیر، 28 مالک و راننده خودروی «تویوتا» و 17 مرکز بازار هفتگی و شهری مورد بررسی قرار گرفته است. روش مورد مطالعه با توجه به ماهیت کاربردی تحقیق، ترکیبی از روشهای توصیفی- تحلیلی (کمی- کیفی) است. شناخت موانع تحقق شبکه منطقه ای در سطح ناحیه، با شاخص های مربوط به ابعاد ساختاری- کارکردی، جریانات فضایی فعالیتهای ناحیه شامل جریان تولید، محصول/کالا، جمعیت، سرمایه و فنآوری/اطلاعات و روابط بین سکونتگاهی نشان داد ارتباط معنی داری با توسعه نیافتگی سکونتگاهها و محدودیت های ساختاری و فضایی دارند. این تحقیق در چارچوب شبکه منطقه ای و پویش ساختاری- کارکردی به نتایج زیر دست یافته است:مهمترین رکن توسعه یافتگی روستاها، روابط و جریانات تعاملی- دوسویه و مکمل فعالیتها در قالب شبکه منطقه ی دارای منشاء روستایی-شهری بوده که از طریق مجموعه ای از جریانات شامل جریان کالا، تولید، مردم، سرمایه و فنآوری و در بسترهای ساختاری- کارکردی تحقق و عینیت می یابد؛بررسی ها در قالب شبکه منطقه ای تولید شیر نشان داده که بر اساس فعالیت محصولات شبکه ساز جریانات دیگر مانند مردم، کالا، سرمایه و فنآوری شکل می گیرد. این جریانات که از ماهیتی دوسویه و مکمل برخوردارند، منجر به شکل گیری جریانات منظم و پایدار بین سکونتگاهی شده است؛ نسبت جریانات مثبت- تعاملی به منفی- یکسویه، نشان دهنده غلبه جریانات تعاملی به جریانات یکسویه در شبکه تولید و فرآوری شیر است که شبکه های محلی و ابتدایی را در سراسر عرصه های روستایی ناحیه هشترود - چاروایماق شکل داده است. اگرچه حجم زیاد جریانات منفی مانع تکامل و گسترش شبکه منطقه ای آن گردیده ولی زمینه برقراری روابط بین سکونتگاهی، ارتقاء تعاملات اجتماعی- فرهنگی و بهبود توسعه سکونتگاههای روستایی- شهری را در پی داشته است؛برقراری روابط و جریانات تعاملی از طریق اتصال به فعالیت ها و صنایع فرآوری و تبدیلی (حتی به شکل سنتی و نیمه صنعتی) که ماهیت شهری دارند منجر به حفظ اجزاء شبکه فعالیتها می شود؛ پرداخت بموقع و مناسب بهاء شیر و تسهیم مناسب ارزش افزوده فعالیت در تولید، فرآوری و توزیع شیر بر شکل گیری شبکه منطقه ای در سطح ناحیه تأثیر مثبت داشته است؛بهره برداریهای مبتنی بر شیوه های سنتی، عدم بکارگیری شیوه های نوین در فعالیتها و غلبه جریانات منفی در فنآروی، عدم فرآروی و خروج خام محصولات تولیدی، دخالت و دگرگونی ساختاری و مدیریتی در سکونتگاههای روستایی، بیگانگی استقرار واحدهای صنعتی با فعالیت های تولیدی، رواج دوره گردی و فعالیت واسطه ها، خروج ارزش افزوده فعالیتها و ... منجر به عدم شکل گیری شبکه منطقه ای در سطح ناحیه مورد مطالعه شده است؛ وقسمت های جنوب، جنوب شرق، جنوب غرب، شمال شرق و شرق ناحیه با بیشترین موانع در ابعاد محیطی- اکولوژیک، قسمت های مرکزی و شمال به دلیل شرایط محیطی و کالبدی- فضایی مطلوب با کمترین موانع و کل ناحیه در ابعاد جمعیتی و اقتصادی با موانع اساسی در شکل گیری و تحقق شبکه منطقه ای مواجه اند.