اولین قهوه‌خانه تهران: از قهوه‌خانه قنبر تا پاتوق جیب‌برها
تهران قدیم و قهوه‌خانه‌هایش دارای داستان‌ها و ماجراهای بسیاری هستند که نشانه‌ای از زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم این شهر در زمان‌های گذشته‌اند. در مهر ۱۳۳۳، یکی از خبرنگاران مجله‌ی «خواندنیها» به نام علی شعبانی به تحقیق در باره قهوه‌خانه‌های تهران پرداخت و نتیجه‌ی تحقیق خود را در شماره پانزدهم این مجله منتشر کرد.
اولین قهوه‌خانه تهران
تا جایی که ریش‌سفیدهای تهران به یاد دارند، نخستین قهوه‌خانه پایتخت قهوه‌خانه‌ی امامزاده زید بود. این قهوه‌خانه در زمانی تعطیل شده و حتی یک بار به دستور ناصرالدین‌شاه تخریب شد.
قهوه‌خانه باغ نایب‌السلطنه
پس از قهوه‌خانه‌ی امامزاده زید، دومین قهوه‌خانه قدیمی تهران، قهوه‌خانه‌ی باغ نایب‌السلطنه بود که مالکیت آن متعلق به کامران‌میرزا نایب‌السلطنه، پسر ارشد ناصرالدین‌شاه، بود. این قهوه‌خانه در زمان ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه بسیار شلوغ و پرطرفدار بود.
قهوه‌خانه یوزباشی
یکی از معروف‌ترین قهوه‌خانه‌های تهران، قهوه‌خانه‌ی یوزباشی بود. یوزباشی، که از فرماندهان نظامی بود، سالی ده روز قهوه‌خانه خود را برای مراسم عاشورا سیاه‌پوش کرده و به راه اندازی روضه‌خوانی و سرو چای رایگان می‌پرداخت.
قهوه‌خانه آینه
قهوه‌خانه‌ی آینه، که روبه‌روی بازارچه مروی قرار داشت، با دیزی‌های معروف خود، از مکان‌های مورد علاقه مظفرالدین‌شاه بود. شاه حتی چند بار از این قهوه‌خانه برای اندرون خود دیزی سفارش داده بود.
قهوه‌خانه‌های زیرزمینی
این قهوه‌خانه‌ها که به طور مخفیانه فعالیت می‌کردند، محلی برای اجتماع مشتریان خاص و علاقه‌مندان به تریاک بودند. یکی از این قهوه‌خانه‌ها در اول باغ سپهسالار قرار داشت که کارمندان دولت و افسران ارتش از مشتریان آن بودند.
قهوه‌خانه نقالان و شاهنامه‌خوانان
در برخی قهوه‌خانه‌ها، مجالسی جهت نقل‌گویی و شاهنامه‌خوانی برپا می‌شد. نقالان قصه‌هایی جذاب و پرهیجان از شاهنامه فردوسی را برای مشتریان روایت می‌کردند.
قهوه‌خانه قماربازها
در این قهوه‌خانه‌ها، وسایل بازی مانند دومینو، تخته نرد و ورق برای سرگرمی مشتری‌ها قرار داشت، اما اغلب برای قمار استفاده می‌شد.
قهوه‌خانه لال‌ها
قهوه‌خانه پنجه‌باشی زیر شمس‌العماره محل تجمع لال‌ها بود. این افراد هر روز عصر در این قهوه‌خانه جمع می‌شدند و با ایما و اشاره با هم صحبت می‌کردند.
قهوه‌خانه‌های متحرک
برخی قهوه‌خانه‌ها کاملأ سیار بودند. قهوه‌چی با یک سماور حلبی و چند استکان، هر جا که عمله‌ها و کارگران جمع بودند، بساط خود را پهن می‌کرد.
در مجموع، قهوه‌خانه‌های تهران قدیم نمادی از زندگی فرهنگی و اجتماعی مردم این شهر در دوران‌های مختلف بودند و هنوز هم بسیاری از آن‌ها به عنوان بخشی از تاریخ تهران مورد توجه قرار می‌گیرند.
نظر شما