پارسا کارشناسی ارشد 1399
پدیدآور: فاطمه لطیف‌پور سیبنی
استاد راهنما: محمدحسین منهاج 
استاد مشاور: محمد کاوسی کلاشمی
دانشگاه گیلان، دانشکده علوم کشاورزی
چکیده

بلایای طبیعی و از آن جمله وقوع زلزله در اغلب موارد، تأثیرات مخربی بر سکونتگاههای انسانی داشته و تلفات سنگین جانی و مالی بر ساکنان آن وارد می سازد. فلات ایران در منطقه زلزله خیز واقع است و با توجه به موقعیت کشور و نحوه قرارگیری روستاها در نقاط آسیب‌پذیر از زلزله، توجه جدی به این مسئله ضرورت دارد. رتبه‌بندی میزان آسیب پذیری سکونتگاه های روستایی در مقابله با مخاطرات طبیعی امری حیاتی در مدیریت ریسک و کاهش آسیب‌پذیری آن است. این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی در شهرستان‌های املش، لنگرود و سیاهکل استان گیلان صورت گرفت. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. داده-های مورد نیاز از سازمان بودجه و برنامه‌ریزی استان گیلان، معاونت شبکه بهداشتی شهرستان‌های املش، لنگرود و سیاهکل و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان گیلان گردآوری شده‌اند. جامعه آماری این پژوهش روستاهای سه شهرستان املش، لنگرود و سیاهکل است. براساس در دسترس بودن اطلاعات شهرستان املش با 20/0 درصد، شهرستان لنگرود با 07/0 درصد و شهرستان سیاهکل با 14/0 درصد مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور وزن‌دهی شاخص‌ها نظرسنجی از کارشناسان با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی و جهت ارزیابی آسیب‌پذیری و رتبه-بندی سکونتگاه‌های روستایی از الگو‌های TOPSIS، CODASS، COCOSO، EDAS و MABAC استفاده گردید. انواع شاخص‌های مورد مطالعه بافت سکونتگاه، فشردگی سکونتگاه، دسترسی به راه، تراکم جمعیت، برخورداری از تسهیلات بهداشتی، دسترسی به مراکز درمانی، نسبت فعالیت اقتصادی، نسبت بی‌سوادی، نسبت گروه‌های آسیب-پذیر، بعد خانوار، نسبت رشد جمعیت و نسبت جنسیتی می‌باشد. نتایج AHP نشان داد که مهم‌ترین شاخص‌ها در ابعاد کالبدی- فضایی به ترتیب آستانه طبقات فشردگی سکونتگاه‌ها، آستانه طبقات بافت سکونتگاه‌ها و آستانه طبقات تراکم جمعیت و در ابعاد اقتصادی- اجتماعی به ترتیب‌ نسبت گروه‌های آسیب‌پذیر، طبقه‌بندی نسبت فعالیت اقتصادی و آستانه طبقات بعد خانوار می‌باشد. نتایج رتبه‌بندی روستاها براساس شاخص‌های آسیب‌پذیری براساس موقعیت جغرافیایی شامل جلگه‌ای، کوهستانی، کوهستانی و جنگلی، جلگه‌ای و کوهستانی و جلگه‌ای و جنگلی نشان داد که در شهرستان املش، لنگرود و سیاهکل به ترتیب روستاهای لرداسر، چماقستان، گودین‌گوابر، موسی‌کلایه و تابستان‌نشین با بیش‌ترین اولویت آسیب‌پذیری و روستاهای گورج، شبخوس‌پهلو، آزارین‌سلفی، گورج، و لکموج با کم-ترین اولویت آسیب‌پذیری در شهرستان املش ، در شهرستان لنگرود روستاهای فتیده، موبندان و پایین‌سالکویه با بیش‌ترین اولویت آسیب‌پذیری و روستاهای خالجیر، دادقان‌سرا، میان‌شکرش با کم‌ترین اولویت آسیب‌پذیری و در شهرستان سیاهکل روستاهای سیاهکل‌محله، نمک‌رودبار، هلستان، کلنادان پایین، صالح‌کوه و گیل‌بام با بیش‌ترین اولویت آسیب‌پذیری و روستاهای کجیل، چوفلکی، مالفجان و سه‌چکه با کم‌ترین اولویت آسیب‌پذیری مشخص شد.