پارسا کارشناسی ارشد 1397
پدیدآور: سیده زهرا میرباقری لنگرودی 
استاد راهنما: شمس الله ایوبی 
استاد مشاور: محمدرضا مصدقی 
استاد مشاور: حسین خادمی
دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشکده مهندسی کشاورزی
چکیده

بررسی تغییرات کربن در خاک بواسطه اهمیت آن در چرخه کربن و تولید گازهای گلخانه‌ای دارای اهمیت است. با توجه به اهمیت منطقه شمالی کشور ایران و وجود کاربری‌های مختلف، شناخت این پدیده در این منطقه حائز اولویت است. این مطالعه برای بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی بر تغییرات مکانی کربن آلی خاک و اجزای فیزیکی و ویژگی‌های آن در مناطقی از شهرستان لنگرود در استان گیلان اجرا گردید. سه کاربری رایج در منطقه شامل جنگل طبیعی، باغ چای و شالیزار به عنوان تیمارهای مطالعه انتخاب شده و 100 نمونه خاک از عمق 0-10 سانتی‌متری به صورت طرح شبکه‌ای منظم از این اراضی برداشت شدند. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک شامل pH، هدایت الکتریکی، چگالی ظاهری، درصد خاکدانه‌های پایدار در آب، بافت خاک، درصد سنگریزه، آهک، و همچنین مواد آلی ذره‌ای (POM) و مواد آلی و نیتروژن در اندازه ذرات مختلف و خاکدانه‌ای اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد کربن آلی ذره‌ای و نیتروژن کل ذره‌ای در اندازه شن و بزرگتر در کاربری جنگل به طور معنی‌داری بیشتر از کاربری‌های دیگر است. فاکتور غنی‌سازی کربن در جنگل و در بخش مواد آلی ذره‌ای از کاربری‌های دیگر بیشتر بود. همچنین میزان کربن آلی همراه خاکدانه در کاربری جنگل بیشتر از کاربری‌های دیگر و در خاکدانه‌های درشت بیشتر است. پایداری خاکدانه‌ها به علت افزایش کشت و کار در اراضی کاهش یافته و بیشترین پایداری در اراضی جنگلی مشاهده شد. همچنین کاربری اراضی تأثیر معنی‌داری بر کمپلکس‌های رس-ماده آلی دارد و میزان کربن آلی کمپلکس شده در کاربری شالیزار بیشینه و در جنگل کمترین بود. در مدل‌سازی تغییرپذیری مکانی ویژگی‌های کربن آلی خاک، میانگین وزنی قطر خاکدانه‌های پایدار در آب، توزیع کربن آلی در خاکدانه‌های درشت، متوسط و ریز مدل نمایی برازش داده شد و با استفاده از روش کریجینگ نقشه پراکنش مکانی آن رسم شد. تغییرات مکانی شاخص‌های پایداری خاکدانه‌ها با توزیع مکانی کربن آلی خاک در منطقه همخوانی و مطابقت بالای نشان داد که نشان از اهمیت بالای کربن آلی در تشکیل خاکدانه‌های پایدار است. در مجموع مشاهده گردید که به علت تغییر کاربری از جنگل بکر به اراضی کشاورزی، خاکدانه‌های درشت و ذرات درشت خاک که اصلی‌ترین مکان برای نگه‌داری مواد آلی به شمار می‌روند کاهش یافته و این عامل موجب کاهش کیفیت خاک در طی سالیان متمادی شده است.